Ο νέος άνθρωπος της Άγκυρας στην Κύπρο

Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’60 άφησαν το στίγμα τους στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας. Στις 27 Μαΐου 1960 οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ανέτρεψαν την κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος και “ανέλαβαν” τη διοίκηση της χώρας. Το συγκεκριμένο κόμμα, υπό την ηγεσία του Αντνάν Μεντερές, βρισκόταν στην εξουσία για μια ολόκληρη δεκαετία. Οι ένοπλες δυνάμεις, πραγματοποιώντας πραξικόπημα, έστειλαν στις φυλακές του μικρού νησιού του Μαρμαρά, την Πλάτη, τον πρόεδρο Τζελάλ Μπαγιάρ, τον πρωθυπουργό Μεντερές και πολλά μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος. Ακολούθησαν δίκες. Το 1961, ο Μεντερές και δύο σύντροφοί του στάλθηκαν στην αγχόνη.

Ο νέος κυρίαρχος της χώρας, η στρατιωτική χούντα, στόχευε στην εφαρμογή ενός “φιλελεύθερου” μοντέλου, ως κατευθυντήρια γραμμή για το μέλλον της Τουρκίας. Ελεύθερη οικονομία και φιλελευθεροποίηση του πολιτικού πεδίου... Η εδραίωση αυτών των αρχών αποτέλεσε τον πρωταρχικό στόχο των στρατηγών, κατά την περίοδο 1961-1963.

Το 1963, σε μια συνοικία της Σεβάστειας, στο Γιλντίζελι, γεννήθηκε ένα αγόρι. Την περίοδο που το μικρό αγοράκι έκανε τα πρώτα του βήματα και έλεγε τις πρώτες του λέξεις, ο πατέρας και η μητέρα του μικρού παρακολουθούσαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που λάμβαναν χώρα στην κοινωνία τους. Η Τουρκία άλλαζε με δραματικούς ρυθμούς. Το ίδιο και η Σεβάστεια. Στην περίπτωση της τελευταίας, η κοινωνική της σύνθεση ενέτεινε ακόμη περισσότερο τις επιπτώσεις των ραγδαίων αλλαγών.

Εδώ και δεκαετίες, στην Σεβάστεια ζουν αρμονικά οι δύο μεγάλες θρησκευτικές κοινότητες της Τουρκίας: Οι Αλεβίδες και οι Σουνίτες. Οι πρώτοι ακολουθούν τον “ιερό δρόμο” του Προφήτη Αλί, πιστεύουν στις αρχές του σιιτικού δόγματος και από τη δεκαετία του ’20 υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές του κινήματος του Μουσταφά Κεμάλ. Όπως κατά την ίδρυση της Δημοκρατίας, έτσι και τη δεκαετία του ’60, οι Αλεβίδες κάτοικοι της Σεβάστειας δήλωσαν ένθερμοι υποστηρικτές των πρωτοβουλιών του στρατιωτικού καθεστώτος. Την περίοδο που το μικρό αγοράκι έπαιρνε τον δρόμο του δημοτικού, πολλοί Αλεβίδες, σε αντίθεση με τους Σουνίτες συμπατριώτες τους, αποφάσισαν να αναζητήσουν τον δικό τους “Δον Κιχώτη”. Ο μαρξισμός - λενινισμός, η ιδεολογία του αραβικού Μπάαθ, η ουτοπία της ανεξάρτητης και σοσιαλιστικής Τουρκίας, αποτελούσαν για πολλούς έναν ιδανικό πόλο έλξης...

Και ενώ πολλοί Αλεβίδες οραματιστές της Σεβάστειας έψαχναν την ιδανική τους ιδεολογία, η οικογένεια του μικρού αγοριού ήλπιζε σε ένα διαφορετικό μέλλον για τη χώρα τους. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, τα μέλη του απαγορευμένου δεξιού Δημοκρατικού Κόμματος πραγματοποίησαν τη δυναμική τους επιστροφή στην τουρκική πολιτική σκηνή μέσα από τις τάξεις του Κόμματος Δικαιοσύνης του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Η Δεξιά είχε ελπίδες για την επάνοδό της στην εξουσία. Την ίδια περίοδο, στους κόλπους της Δεξιάς εμφανίστηκαν οι εκφραστές δύο νέων πολιτικών γραμμών: οι εθνικιστές και οι ισλαμιστές. Για τον πατέρα του μικρού, η επάνοδος της Δεξιάς μπορούσε επιτέλους να οδηγήσει στην εδραίωση μιας συντηρητικής, εθνικιστικής και φιλελεύθερης Τουρκίας, απελευθερωμένης από κάθε ίχνος σοσιαλιστικής ή μαρξιστικής ουτοπίας.

Το πρώτο βήμα για την εκπλήρωση του παραπάνω “συντηρητικού” οράματος πραγματοποιήθηκε με το πραξικόπημα του 1980. Η Αριστερά της Τουρκίας τράβηξε τον δρόμο των βασανιστηρίων και της εξόντωσης. Την ίδια μοίρα είχαν και πολλοί εθνικιστές και ισλαμιστές της χώρας. Το μήνυμα της χούντας ήταν ξεκάθαρο. Ο απώτερος στόχος ήταν η δημιουργία μιας συντηρητικής, φιλελεύθερης Τουρκίας, που θα συνεργαζόταν με το δυτικό κεφάλαιο, τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης και θα ήταν σε θέση να διαδραματίσει “ηγετικό ρόλο” στον χώρο της Μέσης Ανατολής και της κεντρικής Ασίας. Ο Τουργκούτ Οζάλ πίστεψε σε αυτό το όραμα, του έδωσε διαστάσεις και μέσω αυτού άφησε το στίγμα του στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας.

Την περίοδο που ο Οζάλ πραγματοποιούσε το μεγάλο του άλμα από την πρωθυπουργία στην προεδρία της Δημοκρατίας, το αγόρι από την Σεβάστεια αποφοιτούσε από το Τμήμα Ηλεκτρονικών και Επικοινωνιών του Πολυτεχνείου της Κωνσταντινούπολης. Μετά την αποφοίτησή του, έγινε δεκτός στο Κρατικό Ίδρυμα Προγραμματισμού, το οποίο είχε ιδρυθεί τη δεκαετία του ’60, στα πλαίσια των φιλελεύθερων πρωτοβουλιών της στρατιωτικής χούντας. Το ίδρυμα διαδραματίζει ρόλο-κλειδί στον καθορισμό της φιλελεύθερης οικονομικής και κοινωνικής γραμμής των τουρκικών κυβερνήσεων και η εδραίωση της ελεύθερης αγοράς στη χώρα οφείλεται στα σχέδια που εκπονούν οι εμπειρογνώμονες και οι τεχνοκράτες του. Τη δεκαετία του ’90, ο νέος από τη Σεβάστεια έγινε ένας από αυτούς τους εμπειρογνώμονες.

Η άνοδος στην εξουσία του “ισλαμιστικού” Κόμματος Ευημερίας σηματοδότησε την προσωπική άνοδο του νέου από τη Σεβάστεια στην ιεραρχία της τουρκικής γραφειοκρατίας. Τότε έγινε σύμβουλος του υπουργού των Οικονομικών.

Ακόμη και όταν το Κόμμα Ευημερίας υπέκυπτε στο περίφημο αναίμακτο και “μεταμοντέρνο” πραξικόπημα του στρατού, το καμάρι της Σεβάστειας συνέχιζε το έργο του στο Κρατικό Ίδρυμα Προγραμματισμού. Από το 1997 μέχρι το 2002, ανέμενε υπομονετικά την εμφάνιση ενός νέου κεντροδεξιού πολιτικού σχηματισμού, ο οποίος θα έστελνε στα στρατόπεδα και στις φυλακές τους πραξικοπηματίες του 1997 και θα έδινε νέα ώθηση στον φιλελεύθερο προγραμματισμό της Τουρκίας.

Ο ερχομός του νέου κεντροδεξιού σχηματισμού δεν άργησε. Το 2002 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι σύντροφοί του ανέλαβαν τα ηνία της εξουσίας στην Άγκυρα. Τότε το καμάρι της Σεβάστειας ανέλαβε την ηγεσία του Κρατικού Ιδρύματος Προγραμματισμού. Για επτά χρόνια έδινε τις απαραίτητες κατευθύνσεις για τη μετεξέλιξη της τουρκικής οικονομίας σε μια ελεύθερη αγορά με βάση το πρότυπο των κρατιδίων του Αραβικού Κόλπου.

Το καμάρι της Σεβάστειας το 2009 τράβηξε για την Κύπρο. Ήρθε στο νησί για να διδάξει στους Τουρκοκύπριους όλα όσα κατάφερε η Τουρκία. Η δημιουργία μιας κοινωνίας με πίστη στις αρχές της ελεύθερης αγοράς, στη συνεργασία με το δυτικό και το αραβικό κεφάλαιο και φυσικά στις συντηρητικές κοινωνικές αρχές... Αυτή η ατζέντα δεν άρεσε καθόλου στους Τουρκοκύπριους. Σύντομα οι συγκρούσεις ανάμεσα σε αυτόν και την τουρκοκυπριακή κοινωνία πέρασαν τα όρια της απλής διαφωνίας. Τα μέτρα λιτότητας της Άγκυρας πυροδότησαν την απόγνωση των Τουρκοκυπρίων...

Στις 11 Φεβρουαρίου 2011, λίγες ημέρες μετά τις δυναμικές κινητοποιήσεις των Τουρκοκυπρίων, το καμάρι της Σεβάστειας, ο Χαλίλ Ιμπραχίμ Ακτσά, διορίστηκε από την τουρκική κυβέρνηση στο “αξίωμα” του “πρέσβη”. Τώρα πια ο κ. Ακτσά βρίσκεται στο ζενίθ της καριέρας του και μια ολόκληρη κοινωνία, αυτή των Τουρκοκυπρίων, στην κόψη του ξυραφιού...

του ΝΙΚΟΥ ΣΤΕΛΓΙΑ

πηγή: kathimerini.com.cy