Με την ανατροπή του Μουμπάρακ, η περιοχή τείνει να ξεφύγει από τον έλεγχο των ΗΠΑ για πρώτη φορά μετά το Καμπ Ντέιβιντ.
Η πρώτη επιβλητική νίκη της ειρηνικής αιγυπτιακής εξέγερσης, με τον εξαναγκασμό του επί τριάντα συναπτά έτη τυράννου Χόσνι Μουμπάρακ σε παραίτηση, διαμορφώνει ένα νέο τοπίο σε όλο τον αραβικό κόσμο. Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη να εικάσει κανείς πως θα διαμορφωθεί το μετά Μουμπάρακ σκηνικό (καθώς διαγράφεται μια εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στη μόνη συντεταγμένη δύναμη, τον στρατό και την άτυπη εξουσία των εξεγερμένων μαζών), το βέβαιο είναι ότι τα θεμέλια όλων των απολυταρχικών καθεστώτων, από το Μαρόκο μέχρι τη Σαουδική Αραβία, τρίζουν επικίνδυνα από το απόγευμα της συγκλονιστικής Παρασκευής που πέρασε. Μαζί και τα θεμέλια της Pax Americana στη Μέση Ανατολή, που εμφανίζονταν τόσο σταθερά μετά την ισραηλινοαιγυπτιακή συνθήκη του Καμπ Ντέιβιντ.
Ο παλαιστινιακής καταγωγής Αμερικανός δημοσιογράφος Αλί Αμπουνίμα παρομοιάζει την Τυνησία με τη Lehmam Brothers και την Αίγυπτο με την ασφαλιστική εταιρεία - μεγαθήριο AIG: όταν η πρώτη κλονίστηκε, η Ουάσιγκτον την άφησε να καταρρεύσει. Αλλά όταν κινδύνευσε η δεύτερη, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έκρινε ότι ήταν too big to fail -πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει χωρίς να απειλήσει ολόκληρο το σύστημα- και έσπευσε να την διασώσει με κάθε τίμημα.
Κάτι ανάλογο συνέβη με το ντόμινο των αραβικών εξεγέρσεων. Οταν ο λαός της Τυνησίας, μιας περιφερειακής χώρας της γαλλικής ζώνης συμφερόντων, εξεγέρθηκε, η Ουάσιγκτον δεν έδειξε να θορυβείται ιδιαίτερα. Ο δικτάτορας Μπεν Αλι κατέφυγε στη Σαουδική Αραβία και η κυβέρνηση που τον διαδέχθηκε έμοιαζε με περιστρεφόμενη πόρτα - πολιτικοί έμπαιναν κι έβγαιναν σε χρόνο μηδέν, υπό την πίεση του εξεγερμένου πλήθους. Οταν όμως ξέσπασε η «Επανάσταση της 25ης Ιανουαρίου» στην Αίγυπτο, το πράγμα άλλαξε: η χώρα που αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού και την παλλόμενη καρδιά του αραβικού κόσμου, η χώρα που ελέγχει τη Διώρυγα του Σουέζ, τους δρόμους των πετρελαίων και την ασφάλεια του Ισραήλ ήταν προφανέστατα «πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει».
Αιφνιδιασμένοι
Ωστόσο, η εξέγερση αιφνιδίασε τους Αμερικανούς όχι λιγότερο απ' όσο αιφνιδίασε τον Μουμπάρακ. Ξεκίνησε με πρωτοβουλία του «Κινήματος της 6ης Απριλίου», νέων δημοκρατών με αριστερούς προσανατολισμούς, που συγκρότησαν δίκτυο αλληλεγγύης με αφορμή την άγρια απεργία κλωστοϋφαντουργών στη βιομηχανική πόλη Μαχάλα αλ Κούμπρα, το 2008. Ενώ το αίμα είχε ήδη αρχίσει να ρέει στους δρόμους του Καΐρου, η Χίλαρι Κλίντον δήλωνε: «Εκτίμησή μας είναι ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση είναι σταθερή και ψάχνει τρόπους να ανταποκριθεί στις νόμιμες ανάγκες και στα συμφέροντα του αιγυπτιακού λαού». Οσο για τον αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν, στήριξε τον σύγχρονο φαραώ στα όρια του εγκωμίου: «Ο Μουμπάρακ υπήρξε σύμμαχός μας σε σειρά περιπτώσεων και φέρεται πολύ υπεύθυνα, αναφορικά με τα γεωστρατηγικά μας συμφέροντα... Δεν θα τον χαρακτήριζα δικτάτορα».
Προφανώς, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες εκτιμούσαν ότι επρόκειτο για παροδική μπόρα, όπως οι εξεγέρσεις του 1977 ή του 2008, που είχαν και πάλι πυροδοτηθεί από τις αυξήσεις στα βασικά είδη διατροφής. Στο χονδροειδές λάθος φαίνεται ότι τους παρέσυρε το Ισραήλ, το οποίο, αν και εμφανίζεται ως «η μόνη Δημοκρατία στη Μέση Ανατολή», τάχθηκε εξ αρχής στο πλευρό του Μουμπάρακ. «Ανησυχούμε γιατί όταν γίνονται γρήγορες αλλαγές, χωρίς να υπάρχουν όλα τα στοιχεία μιας σύγχρονης δημοκρατίας, αυτό που θα προκύψει -και προέκυψε στο Ιράν- είναι ένα ριζοσπαστικό, ισλαμικό καθεστώς», δήλωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Mπένζαμιν Νετανιάχου. Πιο κυνικός, ο πρόεδρος της χώρας Σιμόν Πέρες χαρακτήρισε πολύ επικίνδυνη την αραβική δημοκρατία που πασχίζει να γεννηθεί: «Αν την επομένη των εκλογών αναδειχθεί μια εξτρεμιστική, θρησκευτική εξουσία, τότε τι αξία έχουν αυτές οι δημοκρατικές εκλογές»;
Πολύ γρήγορα, οι ελπίδες περί παροδικής μπόρας αποδείχθηκαν φρούδες. Οι εξεγερμένοι έκαψαν τα αρχηγεία του κυβερνώντος κόμματος NDP και της ασφάλειας, ενώ η αστυνομία έντρομη εγκατέλειψε τους δρόμους, έχοντας αφήσει πίσω της γύρω στους 300 νεκρούς. Η εξέγερση σάρωσε όλες τις μεγάλες πόλεις, από την Αλεξάνδρεια μέχρι την Αρίς και από το Πορτ Σάιντ μέχρι το Σουέζ, για να πάρει χαρακτηριστικά πραγματικής επαναστατικής κατάστασης. Ανήσυχος ο Ομπάμα έκανε στροφή 180 μοιρών, άδειασε τον πιστό του σύμμαχο και περίπου απαίτησε να φύγει εδώ και τώρα, στέλνοντας εσπευσμένα στην Αίγυπτο τον πρώην πρεσβευτή Φρανκ Ουάισνερ για να εποπτεύσει της αβέβαιης μεταπολίτευσης.
Δικαίωση Ομπάμα
Το τελικό αποτέλεσμα δικαίωσε, πάντως, την τολμηρή επιλογή του Ομπάμα να αδειάσει, έστω έπειτα από πολλούς δισταγμούς, τον Μουμπάρακ και να επιταχύνει την κατάρρευσή του.
Παρά τις υποσχέσεις των Μουμπάρακ και Σουλεϊμάν περί συνταγματικών αλλαγών, το κίνημα εξαπλώθηκε μέχρι το φράγμα του Ασουάν και οι διαδηλώσεις συνοδεύθηκαν από αλυσιδωτές απεργίες σε σημαντικούς βιομηχανικούς κλάδους, φέρνοντας τη χώρα στα πρόθυρα της γενικής παράλυσης.
Το κυριότερο, οι διαδηλωτές της πλατείας Ταχρίρ εξέλεξαν προσωρινή ηγεσία, άρχισαν δειλά δειλά να θέτουν ζήτημα εξουσίας, πολιόρκησαν τη Βουλή, το προεδρικό μέγαρο και άλλα κρατικά κτίρια. Προσπαθώντας να αποτρέψει τα χειρότερα ο Σουλεϊμάν απείλησε ανοιχτά με πραξικόπημα, διακινδυνεύοντας ρήγμα μέσα στους κόλπους του στρατού. Τίποτε από αυτά δεν κατάφερε, όμως, να ανακόψει το προχθεσινό επαναστατικό τσουνάμι, που ανάγκασε τον «μικρό Φαραώ» να αναζητήσει καταφύγιο στην Ερυθρά Θάλασσα και να εγκαταλείψει την εξουσία, καθώς ο στρατός δεν τόλμησε να ανοίξει πυρ στο τεράστιο πλήθος.
Οι γεωπολιτικές συνέπειες θα είναι ούτως ή άλλως σοβαρές. Ακόμη κι αν το καθεστώς που θα προκύψει από αυτήν την εξέγερση δεν ακυρώσει τη συνθήκη του Καμπ Ντέιβιντ με το Ισραήλ -όπως φαίνεται πιθανότερο, με τα σημερινά δεδομένα- η αυριανή Αίγυπτος είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συνεργάζεται με το Ισραήλ στην καταστολή της παλαιστινιακής αντίστασης. Το τρίγωνο των βασικών (και πολύ διαφορετικών, βέβαια) περιφερειακών δυνάμεων -Τουρκία, Αίγυπτος, Ιράν- θα ασκεί σοβαρότατη πίεση στο Ισραήλ. Σε συνδυασμό με τον νέο, ηγεμονικό ρόλο που διεκδικεί η Χεζμπολάχ στον Λίβανο περνώντας από την αντιπολίτευση στη συμπολίτευση και με την επιρροή του Ιράν στη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης, μια «Νέα Μέση Ανατολή» φαίνεται όντως να αναδύεται - αλλά πόσο διαφορετική από εκείνη που είχαν οραματιστεί ο Τζορτζ Μπους και οι νεοσυντηρητικοί σύμβουλοί του...
Του Πετρου Παπακωνσταντινου
πηγή: kathimerini.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου