Περί αποποινικοποίησης

Άλλη μια ετήσια έκθεση-Κασσάνδρα του ΟΗΕ καταγράφει εφέτος 28 εκατομμύρια χρήστες σκληρών ναρκωτικών. Το πρόβλημα γνωστό από χρόνια, άγνωστη παντελώς η λύση του καθώς καμία πολιτική -συμπεριλαμβανομένης της αποποινικοποίησης που ισχύει στην Ολλανδία- δε φαίνεται να επιτυγχάνει τη μείωση του ποσοστού των χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών. Την ίδια στιγμή, βάσει της ίδιας έκθεσης, τα 167 εκατομμύρια φτάνουν οι χρήστες μαριχουάνας.

Με τα δεδομένα αυτά, όλο και πληθαίνουν οι φωνές υπέρ της αποποινικοποίησης της χρήσης, έστω των ''μαλακών'' ναρκωτικών. Ιδίως στους λεγόμενους προοδευτικούς κύκλους, όλο και περισσότεροι είναι εκείνοι που πιστεύουν πως όσο κακό κάνει το αλκοόλ ή το τσιγάρο (που στατιστικά προκαλούν φυσικά πολύ περισσότερους θανάτους) τόσο, ή και λιγότερο ενδεχομένως, βλάπτει η μαριχουάνα ή άλλες ''μαλακές'' ουσίες.

Δεν είναι αλήθεια. Πολλοί αγνοούν -και κανείς δε φαίνεται πρόθυμος να ενημερώσει το κοινό- πως ακόμη και η περιστασιακή χρήση μαριχουάνας αυξάνει δραματικά τις πιθανότητες εμφάνισης ψυχικών διαταραχών έως και σχιζοφρένειας στο μέλλον. Τα ποσοστά προφανώς διογκώνονται στις περιπτώσεις συστηματικής χρήσης ή ''επεξεργασίας'' της ουσίας. Μεγάλη βρετανική εφημερίδα που προ δωδεκαετίας είχε πραγματοποιήσει καμπάνια για την αποποινικοποίηση των ''μαλακών ναρκωτικών'' ζήτησε προ διετίας συγγνώμη, λαμβάνοντας υπ'όψιν τα παραπάνω αποτελέσματα ιατρικών ερευνών.

Η κρατούσα φιλελεύθερη άποψη επί του θέματος συνίσταται κυρίως στον άξονα της ελεύθερης ατομικής βούλησης, από την οποίαν για πολλούς απορρέει το δικαίωμα ενός ενηλίκου να επιλέγει ελεύθερα τι θα κάνει στον εαυτό του, ακόμη και να πεθάνει. Γενικώς είμαι σύμφωνος, ο καθένας από μας έχει το δικαίωμα να υποβάλει το σώμα του σε όποια δοκιμασία επιθυμεί, από το κάπνισμα ή/και τη χρήση αλκοόλ ως την αυτοκτονία. Κάθε άλλο παρά είμαι οπαδός της υποχρεωτικής υγιενής ζωής, ιδίως δε στο πλαίσιο της αποφυγής της οικονομικής επιβάρυνσης των ασφαλιστικών ταμείων: δεν έχεις δικαίωμα να καπνίζεις και να πάθεις καρκίνο, γιατί η κοινωνία πληρώνει λένε πολλοί. Υποχρέωσή της, προσθέτω εγώ, από τη στιγμή που πληρώνεις φόρους και εισφορές -διότι με την παραπάνω λογική θα έπρεπε να αρνούμαστε την περίθαλψη όσων τέλεσαν απόπειρα αυτοκτονίας, με επόμενο βήμα όσους κόλλησαν κάποιον ιό από κατοικίδιο το οποίο από μόνοι τους, και γνωρίζοντας πως τα ζώα είναι φορείς μικροβίων επέλεξαν να συντηρούν.

Εν προκειμένω πάντως διαφωνώ. Διότι το να πάθει κανείς καρκίνο σίγουρα διαφέρει από τη σχιζοφρένεια. Οι σωματικές ασθένειες σου επιτρέπουν ακριβώς το να επιλέγεις ελεύθερα, να είσαι αυτόνομο υποκείμενο, να ψηφίζεις, να αλληλεπιδράς ως ένα βαθμό με την υπόλοιπη κοινωνία. Για τις ψυχικές δεν είμαι καθόλου βέβαιος. Ειδικά αν αναλογιστούμε τον αριθμό των χρηστών, είναι εμφανές το τι θα επιτρέψουμε στις κοινωνίες μας να υφίστανται.

Καλά όλα αυτά, αλλά το υφίστανται ήδη θα μου πείτε. Πολύ σωστά, όπως παλαιότερα υφίσταντο τη βεντέτα ως γενικευμένο και κοινωνικά αποδεκτό έθιμο, όπως πολλές μουσουλμανικές κοινωνίες υφίστανται την κλειτοριδεκτομή (η οποία μάλιστα εκεί είναι και ηθικά-αξιακά θεμελιωμένη) ως καθημερινότητα με στόχο την αποτροπή των ''μιαρών απολαύσεων''. Το ότι κάτι συμβαίνει δε σημαίνει πως νομιμοποιείται και ηθικά.

Οι οπαδοί της αποποινικοποίησης έχουν εντούτοις ένα πανίσχυρο επιχείρημα: ότι η ποινικοποίση οδηγεί τον απλό χρήστη στη φυλακή, όπου δυνάμει μπορεί να μετατραπεί σε κακοποιό (και στατιστικά αυτός είναι ο κανόνας) ή να κυλήσει σε πολύ βαρύτερες ουσίες. Λοιπόν; Λοιπόν, αδιέξοδο.

Είμαστε σε καιρούς περικοπών, αλλά πραγματικά θα άξιζε τον κόπο η ενίσχυση των κέντρων θεραπείας ή η καθιέρωση -δια νόμου- κράτησης σε ειδικά κέντρα απεξάρτησης, σε συνδυασμό με συμπληρωματικές δράσεις όπως την υποχρεωτική κοινωνική εργασία. Το πρόβλημα είναι βεβαίως πως ουδείς φαίνεται διατεθιμένος να προχωρήσει σε τέτοια μέτρα -ο κ. Καρατζαφέρης ξέχασε να τα θέσει στην agenda του άλλωστε...