Το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου

Η εποχή των μεγάλων μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εισήγαγε στη Βασιλεύουσα τον δυτικό τρόπο ζωής. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο γεωγραφικός χώρος, οι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί και η όψη της Κωνσταντινούπολης εναρμονίστηκαν με τα δυτικά πρότυπα. Την περίοδο που το Πέρα περνούσε στους δυτικούς ρυθμούς των αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων, σε έναν λόφο των Πριγκιποννήσων, ένας φημισμένος Γάλλος αρχιτέκτονας ξεκίνησε ένα φιλόδοξο αρχιτεκτονικό έργο. Στόχος του Αλεξάντρ Βαλορί ήταν η ανέγερση του μεγαλύτερου ξύλινου κτηρίου της υφηλίου στον λόφο του Χριστού στην Πρίγκηπο.

Στο πλαίσιο των αναπτυξιακών σχεδίων μιας γαλλικής εταιρείας στη Μέση Ανατολή, ο Βαλορί ξεκίνησε την ανέγερση του κτηρίου το 1898 και την ολοκλήρωσε το επόμενο έτος. Μέσα σε δώδεκα μήνες, η γαλλική εταιρεία απέκτησε ένα πολύτιμο κόσμημα σε έναν από τους ομορφότερους λόφους του Μαρμαρά. Αρχικά, οι σύμβουλοι της εταιρείας σχεδίαζαν να λειτουργήσουν το νέο κτήριο ως ξενοδοχείο. Όμως στην πορεία τα μεγάλα έξοδα λειτουργίας της σχεδιαζόμενης τουριστικής μονάδας και το πρόβλημα της απουσίας τακτικής συγκοινωνίας με τα λιμάνια της Πόλης αναίρεσαν το φιλόδοξο σχέδιο και έτσι το Παρίσι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το νέο «διαμάντι» του Μαρμαρά.

Οι εντυπωσιακές τελετές επανάκτησης και επαναλειτουργίας του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου δεν μπορούν να κρύψουν την πραγματική εικόνα της ηθικής και κοινωνικής παρακμής της Κωνσταντινούπολης

Τέσσερα χρόνια μετά, ο «μεγάλος ευεργέτης του γένους», ο Γεώργιος Ζαρίφης και η σύζυγός του Ελένη αγόρασαν το κτήριο, το οποίο είχε 102,5 μέτρα μήκος και 35 μέτρα πλάτος, με τον πευκόφυτο κήπο των 26.000 τ.μ. και το δώρισαν στον Εθνικό Φιλανθρωπικό Σύλλογο του Επταπυργίου. Όταν ο σύλλογος άνοιξε τις πόρτες του νέου κτηρίου της Πριγκήπου στα ορφανά αγόρια της Ρωμιοσύνης, το ημερολόγιο έγραφε 21 Μαΐου 1903.

Το έργο του Ορφανοτροφείου Αρρένων της Πριγκήπου, σε συνάρτηση με το αντίστοιχο έργο του Ορφανοτροφείου Θηλέων της Χάλκης, έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Μετά το 1912, ξεριζωμένα ορφανά από τη γη της Ανατολικής Θράκης βρήκαν καταφύγιο στην πράσινη όαση της Πριγκήπου. Το Ορφανοτροφείο, με απόφαση της κυβερνήσεως του Κόμματος Ένωσης και Προόδου το 1915, αναγκάστηκε να απομακρυνθεί από την εστία του. Όταν η κυβέρνηση του Ταλάτ Πασά αποφάσισε να επιτάξει το κτήριο και να μεταφέρει σε αυτό την αυτοκρατορική στρατιωτική ακαδημία του Κουλελί, οι μικρές ταλαίπωρες ψυχές βρήκαν καταφύγιο πρώτα στο κτήριο του Ορφανοτροφείου των Θηλέων και στη συνέχεια στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Η προσωρινή εξορία τους έλαβε τέλος με την υπογραφή της Συνθήκης του Μούδρου και την επιστροφή του Ορφανοτροφείου στην εστία του, στον λόφο του Χριστού.

Μετά την ίδρυση της δημοκρατίας, ακολούθησαν δύσκολα χρόνια για τους Ρωμιούς της Κωνσταντινούπολης. Από τη μια οι εθνοκεντρικές πολιτικές πρωτοβουλίες της Άγκυρας και από την άλλη η σταδιακή μείωση του ελληνικού πληθυσμού της πρώην Βασιλεύουσας επέφεραν τη σταδιακή παρακμή του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου. Πρώτα ήρθε η μείωση του αριθμού εισαγωγής νέων, άπορων κι ορφανών παιδιών, ενώ παράλληλα το Ορφανοτροφείο της Χάλκης, το προαύλιο του οποίου στόλιζε ένα μικρό βυζαντινό παρεκκλήσι, πραγματικό αρχιτεκτονικό θησαυρό, επιτάχθηκε από το τουρκικό ναυτικό. Το τελικό χτύπημα για το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, αλλά και για το σύνολο της ορθόδοξης κοινότητας ήρθε εξαιτίας των αιματηρών γεγονότων της δεκαετίας του ’60 στην Κύπρο. Την περίοδο των βίαιων συμπλοκών των εξτρεμιστικών στοιχείων στην Κύπρο, η τουρκική κυβέρνηση έθεσε de facto υπό την κατοχή της το κτήριο του Ορφανοτροφείου.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν παραιτήθηκε ποτέ από τη διεκδίκηση των νόμιμων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και χρήσης του ιστορικού κτηρίου της Πριγκήπου. Ξεκίνησε τον αγώνα για την επιστροφή του Ορφανοτροφείου, πρώτα στα τουρκικά δικαστήρια και στη συνέχεια μετέφερε την όλη υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τελικά οι Ευρωπαίοι δικαστές αποφάσισαν την «επιστροφή» του κτηρίου στο Πατριαρχείο. Πριν από λίγες ημέρες, υπακούοντας στην απόφαση του Δικαστηρίου, η τουρκική κυβέρνηση παρέδωσε τον τίτλο ιδιοκτησίας του κτηρίου στον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σχεδιάζει τη μελλοντική επαναλειτουργία του μεγαλύτερου ξύλινου κτηρίου της υφηλίου ως κέντρου περιβαλλοντικών ερευνών.
Έναν αιώνα μετά την ανέγερσή του, το υπό κατάρρευση Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου νοσταλγεί τις όμορφες στιγμές που μικρά παιδιά έτρεχαν στους διαδρόμους και στο προαύλιό του. Το σίγουρο είναι ότι εξαιτίας της αριθμητικής συρρίκνωσης της ελληνικής κοινότητας της Πόλης, τα παιδιά δεν πρόκειται να επιστρέψουν ποτέ στον λόφο του Χριστού. Οι εντυπωσιακές τελετές επανάκτησης και επαναλειτουργίας του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου δεν μπορούν να κρύψουν την πραγματική εικόνα της ηθικής και κοινωνικής παρακμής της Πόλης των πόλεων, της Κωνσταντινούπολης…

Οι εντυπωσιακές τελετές επανάκτησης και επαναλειτουργίας του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου δεν μπορούν να κρύψουν την πραγματική εικόνα της ηθικής και κοινωνικής παρακμής της Πόλης των πόλεων, της Κωνσταντινούπολης…

του ΝΙΚΟΥ ΣΤΕΛΓΙΑ

πηγή: kathimerini.com.cy