Το φαινόμενο των τούρκικων σίριαλ

Από τα "Σύνορα της αγάπης" μέχρι τις "Χίλιες και μία νύχτες" η τάση των τουρκικών τηλεοπτικών σειρών διεισδύει ολοένα και περισσότερο στο ελληνικό τηλεοπτικό πεδίο, με την Κύπρο ακόμα να… αντιστέκεται.

Η γενιά της στρατιωτικής χούντας στην Τουρκία, όσοι δηλαδή γεννήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’80, ζουν με την ανάμνηση μιας συγκεκριμένης τηλεοπτική εικόνας: Ένα στολισμένο βάζο, παγωμένο στο κέντρο της τηλεοπτικής οθόνης για πάρα πολλή ώρα. Αυτό γινόταν όταν η Τουρκία είχε μόλις δυο τηλεοπτικά κανάλια, τα οποία ελέγχονταν από το στρατιωτικό καθεστώς της χώρας. Κατά τις βραδινές ώρες, όταν οι θεατές πύκνωναν, το TRT, δηλαδή το Ραδιοτηλεοπτικό Ίδρυμα της Τουρκίας, αντιμετώπιζε σε τακτική βάση προβλήματα τεχνικής υφής και αναγκαζόταν να διακόψει την κανονική ροή των προγραμμάτων, αντικαθιστώντας την εκάστοτε εκπομπή με τη βουβή εικόνα ενός στολισμένου βάζου. Ο Τούρκος τηλεθεατής, λοιπόν, μπορούσε να αφεθεί στον μαγικό κόσμο του βουβού διαλογισμού, με επίκεντρο το βάζο.

Σήμερα η βουβή εικόνα με το βάζο είναι μια νοσταλγική ανάμνηση για όσους Τούρκους πολίτες πρόλαβαν να τη βιώσουν. Στη σύγχρονη Τουρκία ο τηλεθεατής δεν βιώνει πια τη «μαγεία» μιας βουβής τηλεοπτικής εικόνας. Σήμερα ο τηλεθεατής στροβιλίζεται στους ρυθμούς των πλαστών κόσμων και των συναισθημάτων της τουρκικής τηλεοπτικής και κινηματογραφικής βιομηχανίας. Αυτή η νέα εξέλιξη έχει ως αφετηρία το φτηνό τουρκικό εργατικό δυναμικό και την τεχνολογική πρόοδο της γειτονικής χώρας. Ο τουρκικός δορυφόρος «Turksat» διαδραμάτισε αξιόλογο ρόλο στην «άνθηση» της τουρκικής τηλεόρασης. Σε αντίθεση με τον αντίστοιχο ελληνικό δορυφόρο, που εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα, ο τουρκικός δορυφόρος είναι στην υπηρεσία του κεφαλαίου και του ελεύθερου ανταγωνισμού και ο κάθε Τούρκος πολίτης, με τη μικρή επένδυση των 50 ευρώ, μπορεί να παρακολουθήσει ελεύθερα πάνω από 300 τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Πριν από έναν χρόνο, προστέθηκαν σε αυτά και τα επτά τηλεοπτικά κανάλια της «ΤΔΒΚ». Στο σύνολό τους, εκτός από τις αθλητικές και ξένες εκπομπές, αυτοί οι σταθμοί «πωλούν» πλαστούς κόσμους, μυθοπλασίες, κους-κους, σκάνδαλα, χρήμα, θρησκευτική και εθνοκεντρική μισαλλοδοξία και φυσικά πολύ – μα πάρα πολύ – αίμα, σάρκα και βεντέτα.

Ο μυθοπλαστικός κόσμος των καναλιών του «Turksat» στηρίζεται στη δυναμική της σύγχρονης τουρκικής κοινωνίας. Η ανεργία και οι οικονομικές δυσχέρειες τροφοδοτούν τους τηλεοπτικούς σταθμούς, σε καθημερινή βάση, με νέους τηλεθεατές, γεμάτους όρεξη να καταβροχθίσουν όνειρα από άλλους πλανήτες και άλλες εποχές.

Πλαστοί κόσμοι και πύργοι στην άμμο…

Αιθέριες υπάρξεις που ξυπνούν κάθε βράδυ τα απωθημένα σεξουαλικά ένστικτα του κάθε Τούρκου πολίτη. Ωραία, σχεδόν μυθικά τοπία από την Κωνσταντινούπολη. Πλούτος και σύγχρονα κονάκια στην καρδιά του οικονομικού κέντρου της Ανατολικής Μεσογείου. Πολύ χρήμα… Όπλα… Σφαίρες και αίμα… Πού και πού ελεγχόμενες πολιτικές και θρησκευτικές εξάρσεις… Πάντα στους ρυθμούς της μουσουλμανικής-σουνιτικής-τουρκικής ταυτότητας της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ίσως και κάποια παρασκηνιακά μηνύματα από το πολυσυζητημένο νεοφιλελεύθερο προσωπείο του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης…
Σήμερα αυτά είναι τα στοιχεία που αποτελούν την καθημερινή τηλεοπτική πραγματικότητα της Τουρκίας. Αυτά είναι τα σίριαλ και οι σαπουνόπερες της γειτονικής χώρας της νέας εποχής…

Ποια είναι λοιπόν η δυναμική που κρύβεται πίσω από την καθημερινή τηλεοπτική πραγματικότητα της Τουρκίας; Η απάντηση είναι απλή. Στα ανώτατα κλιμάκια της τουρκικής τηλεοπτικής βιομηχανίας συναντάμε ένα κοινωνικό αμάλγαμα, το οποίο δίνει κατευθύνσεις στα άφταστα όνειρα της κοινωνίας. Άνθρωποι της νύχτας, βαρόνοι του υποκόσμου, άνθρωποι των κέντρων λήψης αποφάσεων, αλλά και άνθρωποι με τεχνογνωσία, υψηλή παιδεία, από τον σοσιαλδημοκρατικό χώρο και τη μεσαία τάξη της Τουρκίας. Αυτοί βάζουν το χρήμα, την τεχνογνωσία, την πλοκή και κινούν τα νήματα.

Στα κατώτερα κλιμάκια η εικόνα είναι διαφορετική. Εκεί συναντάμε νέους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν επιλέξει να επενδύσουν τα όνειρα και τις ψευδαισθήσεις τους στους πλαστούς κόσμους της τουρκικής τηλεόρασης, εντυπωσιακές κοπέλες και νεαρούς άνδρες για τους οποίους καρδιοχτυπούν οι Τουρκάλες. Κορμιά μετατρέπονται σε sex symbols, για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των γητευτών των ονείρων… Νέοι άνθρωποι, με μέση και σε κάποιες περιπτώσεις με ανώτατη παιδεία, αναζητούν την κοινωνική καταξίωση και τον πλούτο μέσα από τη μικρή οθόνη.

Ταυτόχρονα, όμως, δεν πρέπει να αγνοούμε και τον ιδιαίτερο ρόλο των τουρκικών μέσων μαζικής ενημέρωσης. Το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 «δημιούργησε» μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας που γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι τα «επιτρεπτά όρια» της τουρκικής δημοσιογραφίας. Μέσα στα συγκεκριμένα «όρια», τα σύγχρονα ΜΜΕ αναπαράγουν ιδανικούς κόσμους και κοινωνικά ινδάλματα. Τι και αν 10.000 παιδιά κάτω των 12 ετών βρίσκονται στις φυλακές της Τουρκίας για πολιτικούς λόγους; Τα mainstream ΜΜΕ έχουν πολύ σημαντικότερα θέματα να προβάλουν. Είναι ηθικό για μια Τουρκάλα να εμπορεύεται το κορμί της έναντι του ποσού των 100.000 δολαρίων, για να σώσει φυσικά το άρρωστο παιδί της; Σεξ και χρήμα… Ποιος θα ασχοληθεί με τις αθώες ψυχές πίσω από τα σκουριασμένα κάγκελα; Σίγουρα όχι η τουρκική τηλεόραση.

Τουρκικά όνειρα στα ελληνικά χωρικά ύδατα

Όλα ξεκίνησαν με τον μπακλαβά, τον «τουρκικό μπακλαβά». Όταν ένας πάμπλουτος Ρωμιός Κωνσταντινουπολίτης ερωτεύτηκε την κόρη ενός παραγωγού μπακλαβά από το Αντέπ της Τουρκίας, τα ελληνικά τηλεοπτικά ερτζιανά «πήραν φωτιά». Στα μέσα αυτής της δεκαετίας, το σίριαλ «Στα σύνορα της αγάπης» ή «Yabanci Damat» («Ο ξένος γαμπρός»), του τουρκικού τηλεοπτικού δικτύου Kanal D, γνώρισε την αποθέωση στην Ελλάδα, μέσα από τη συχνότητα του ελληνικού τηλεοπτικού καναλιού Mega. Ακολούθησε μια μικρή ανάπαυλα, μέχρι να μπει στο «παιχνίδι» το μεγάλο κανάλι της Θεσσαλονίκης, το Μακεδονία TV, το οποίο προέβαλε το σίριαλ «Χίλιες και μια νύχτες». Η μεταγραφή του εν λόγω προγράμματος στον ελληνικό ΑΝΤ1 αποτέλεσε τη μεγάλη επιτυχία του καναλιού. Ξεκινώντας από το νεκρό καλοκαιρινό πρόγραμμα, το «Χίλιες και μια νύχτες» στην απογευματινή ζώνη του καναλιού, αφού καταρράκωσε τα αντίστοιχα ελληνικά και βραζιλιάνικα προγράμματα των λοιπών ανταγωνιστικών σταθμών, μεταπήδησε φέτος στη νυχτερινή ζώνη. Η επιτυχία όμως συνεχίζεται με την προβολή του «Κισμέτ» («Dudaktan Kalbe» στα Τουρκικά), ενός νέου προγράμματος, ανάλογου ύφους και θεματολογίας, στην απογευματινή ζώνη του καναλιού. Το κανάλι του ΑΝΤ1, λοιπόν, φαίνεται να έχει επενδύσει αρκετά στα εν λόγω σίριαλ, εφόσον τόσο πέρσι όσο και φέτος οι πρωταγωνιστές των τουρκικών εκπομπών κλήθηκαν να επισκεφθούν την Ελλάδα και να προωθήσουν τη δουλειά τους καθισμένοι σε πάνελ πρωινών και απογευματινών εκπομπών ανάλαφρης θεματολογίας που προβάλλει το ίδιο κανάλι.

Λίγους μήνες μετά την καλοκαιρινή επιτυχία του σίριαλ «Χίλιες και μια νύχτες», πολλά είναι τα ελληνικά νοικοκυριά που ζουν στους ρυθμούς των ιδεατών κόσμων των Τούρκων σεναριογράφων. Οι μεγαλύτερες γενιές έχουν θυμηθεί τις εποχές που έτρεχαν στις κινηματογραφικές αίθουσες για να απολαύσουν τουρκικές ταινίες που έκαναν την κάθε νοικοκυρά να ξεσπά σε λυγμούς, συμμεριζόμενη τα πάθη των πρωταγωνιστών. Πίσω, στη δεκαετία του ’60, ο τουρκικός κινηματογράφος είχε γνωρίσει εποχές μεγάλης δόξας. Τέσσερεις δεκαετίες μετά, για μια ακόμη φορά, το χρήμα, η ίντριγκα, το όπλο και το σεξ προκαλούν το πάθος, το χειροκρότημα και το δάκρυ των Ελλήνων…

Όχι στα ψευδοσίριαλ!

Όχι στα ψευδοσίριαλ του «εχθρού»! Το σίγουρο είναι ότι αυτό το σύνθημα εκφράζει το σύνολο των διοικήσεων των κυπριακών καναλιών. Η αναζήτηση πιο ποιοτικών προγραμμάτων θα αποτελεί μάλλον δευτερεύον παράγοντα στην απόρριψη των εν λόγω σίριαλ από τα κυπριακά κανάλια. Άλλωστε, τα στενά ιδεολογικά και εθνοκεντρικά στερεότυπα δεν αφήνουν περιθώρια για προβληματισμούς.

Και όμως… Σε κοινωνικό επίπεδο υπάρχει μια διαφορετική διάσταση του όλου θέματος. Κατά τη διάρκεια του περασμένου καλοκαιριού, ο συγγραφέας του συγκεκριμένου άρθρου υπήρξε μάρτυρας πολύ θετικών αντιδράσεων κάποιων συμπολιτών μας για τα τουρκικά σίριαλ. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι Κύπριοι τηλεθεατές εκμυστηρεύτηκαν ότι παρακολουθούν μετά μανίας και ευλάβειας, πέρα από τους ποδοσφαιρικούς αγώνες, τα τουρκικά σίριαλ των ελληνικών καναλιών που προβάλλονται από τις δορυφορικές πλατφόρμες.

Όποιες κι αν είναι οι αντιδράσεις στις κοινωνίες της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Κύπρου απέναντι στα τουρκικά σίριαλ και στις μυθοπλασίες που εμπορεύονται, το σίγουρο είναι ότι μια μικρή πλειοψηφία Τούρκων τηλεθεατών ζουν με τη νοσταλγία της τηλεοπτικής εικόνας του βουβού βάζου. Στα 20 λεπτά προβολής του βάζου, ο κάθε Τούρκος πολίτης είχε την ευκαιρία να αρπάξει μια εφημερίδα ή ένα βιβλίο και να απολαύσει την απόλυτη σιωπή. Σήμερα οι μυθοπλασίες με φόντο τον Βόσπορο, υπό τον ήχο των βιολιών και των κιθάρων, δεν αφήνουν περιθώρια στην πολύτιμη απόλυτη σιωπή… Κρίμα που χάθηκε το βουβό βάζο σε μια εποχή που αυξάνονται οι βουβές ψυχές…

Τουρκικά σίριαλ σε αριθμούς

> Η εξαγωγή ενός τουρκικού σίριαλ κοστίζει 200.000-250.000 δολάρια.
> Το κάθε επεισόδιο έχει κόστος 30.000-250.000 ευρώ.
> Οι αμοιβές των συντελεστών ανά επεισόδιο: Σκηνογράφος 2.500-7.500 ευρώ, πρωταγωνιστές 5.000-15.000 ευρώ.
> Σήμερα σε έντεκα εθνικά τουρκικά κανάλια παίζονται 63 σίριαλ.

> Τα έσοδα από τις εξαγωγές των σίριαλ υπολογίζονται σε 500.000.000 ευρώ.

του ΝΙΚΟΥ ΣΤΕΛΓΙΑ

πηγή: kathimerini.com.cy