Ο νεοφιλελευθερισμός απειλεί την επιστήμη

Τον Νοέμβριο του 2008, ο Μπαράκ Ομπάμα δεσμευόταν να ενισχύσει «τη leadership των ΗΠΑ στο πεδίο της επιστήμης, της τεχνολογίας και της ανανέωσης». Δύο χρόνια μετά, το βρετανικό περιοδικό «Nature», το σημαντικότερο ίσως επιστημονικό περιοδικό στον κόσμο, κάνει την εξής θλιβερή όσο και ανησυχητική διαπίστωση: «Η επιστήμη απαξιώνεται» («Science scorned»).

Και με σύντομο, αλλά αποκαλυπτικό τρόπο, περιγράφει στο editorial του τεύχους που κυκλοφόρησε πριν από δύο εβδομάδες ένα πολιτικό-πολιτισμικό φαινόμενο που στις ΗΠΑ τείνει να λάβει ανεξέλεγκτες όσο και απρόβλεπτες διαστάσεις, εγκυμονώντας κινδύνους για το μέλλον της χώρας που άλλοτε είχε ηγετικό ρόλο στο παγκόσμιο επιστημονικό γίγνεσθαι: η επιστήμη δέχεται επίθεση από μερίδα ανερχόμενων ακροδεξιών πολιτικών, τείνοντας να εξελιχθεί σε πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης των δύο μεγάλων κομμάτων.

Οπως επισημαίνει το περιοδικό, το αντιεπιστημονικό μένος που έχει καταλάβει μεγάλη μερίδα πολιτικών από την ακροδεξιά πτέρυγα του κόμματος των Ρεπουμπλικάνων κερδίζει συνεχώς έδαφος, προσλαμβάνοντας ολοένα και περισσότερο τον χαρακτήρα κυρίαρχης πολιτικής ιδεολογίας. Και τα ανησυχητικά δείγματα αυτού το φαινομένου είναι ουκ ολίγα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της «σιδηράς κυρίας» Σάρα Πέιλιν, η οποία πριν από δύο χρόνια, από κυβερνήτης της πολιτείας της Αλάσκας βρέθηκε να διεκδικεί την αντιπροεδρία των ΗΠΑ και σήμερα φημολογείται πως σκοπεύει να θέσει υποψηφιότητα και για την προεδρία των ΗΠΑ στις εκλογές του 2012, ως βασική αντίπαλος του Ομπάμα. Η Πέιλιν είναι γνωστή για τις άκρως συντηρητικές απόψεις της, ένα εκρηκτικό μείγμα από θρησκοληψία, άκρατο πατριωτισμό και αντιεπιστημονικό μένος. Μάλιστα, οι απόψεις αυτές απέκτησαν πρόσφατα και πολιτική «στέγη» στο κίνημα «Tea Party», το οποίο ίδρυσε η ίδια πριν από δύο χρόνια. Επανειλημμένως η Πέιλιν έχει δηλώσει ότι η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης είναι λάθος και πως μόνον η θεωρία της Δημιουργίας, όπως ακριβώς διατυπώνεται στη Βίβλο, πρέπει να διδάσκεται στα αμερικανικά σχολεία, ενώ πρόσφατα δεν δίστασε να υποστηρίξει και δημόσια ότι η χρηματοδότηση των ερευνών για τη μύγα «Δροσόφιλα» αποτελεί σπατάλη δημόσιου χρήματος!

Το δυστύχημα είναι ότι οι απόψεις αυτές προβάλλονται πλέον συστηματικά και από τα ΜΜΕ. Μεταξύ των ένθερμων υποστηρικτών του άκρως συντηρητικού και ρητά αντιεπιστημονικού κινήματος «Tea Party» είναι και ο διάσημος δημοσιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός Ρας Λίμπαου, ο οποίος δεν χάνει ευκαιρία να «διαφημίζει» τις απόψεις του κινήματος μέσα από τις εκπομπές του, χαρακτηρίζοντας, για παράδειγμα, τις επιστημονικές μελέτες που κάνουν λόγο για την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη απάτη στην Ιστορία, και αποκαλώντας την επιστημονική κοινότητα ως «το καταφύγιο για απόκληρους επιστήμονες και κομμουνιστές». Ενας άλλος άνθρωπος των μίντια, δημοσιογράφος και παρουσιαστής στον τηλεοπτικό σταθμό Fox News, γνωστός για τις ακροδεξιές αντιλήψεις του, ο Γκλεν Μπεκ, συνέκρινε με δόλιο τρόπο τις σημερινές έρευνες για τα βλαστοκύτταρα με τις ευγονικές πρακτικές των ναζί.

Ποτέ άλλοτε η αμερικανική επιστήμη δεν είχε δεχθεί τόσο πολλά πλήγματα όσο τα τελευταία χρόνια. Και μάλιστα όχι τόσο από εξωτερικούς, αλλά κυρίως από εσωτερικούς εχθρούς. Αν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η τεχνοεπιστήμη υπήρξε η βασική παραγωγική δύναμη και ο κύριος μοχλός της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης και της κυριαρχίας των ΗΠΑ, η τελευταία σήμερα απειλείται σοβαρά από την ανάδυση νέων οικονομικών δυνάμεων, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και ίσως η ενωμένη Ευρώπη. Και όπως ορθά επισημαίνει το «Nature», η οικονομική ύφεση που πλήττει τη χώρα την καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτη στους οικονομικούς ανταγωνιστές της. Ο ρόλος της παιδείας, της επιστήμης και της τεχνολογίας στην έξοδο της υπερδύναμης από την κρίση θα είναι καθοριστικός. Πρόσφατα γεγονότα, όπως η αδυναμία των κρατικών μηχανισμών τόσο να προλάβουν όσο και να αντιμετωπίσουν καταστροφές με τεράστιο περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος (π.χ. η πρόσφατη μόλυνση από την πετρελαιοκηλίδα στον Κόλπο του Μεξικού), κατέστησαν σαφή στην κοινή γνώμη την επιτακτική ανάγκη θέσπισης αυστηρών νόμων για την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Νόμων που θα αποδειχθούν αποτελεσματικοί μόνον αν έχουν γερά επιστημονικά θεμέλια.

Πώς απαντά η επιστήμη

Πάντως, σύμφωνα με το «Nature», ο ακροδεξιός λαϊκισμός, που υπόσχεται μείωση των φόρων και των δημόσιων δαπανών και κατηγορεί την κυβέρνηση Ομπάμα για κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος σε ανούσιες έρευνες, ενδέχεται στην παρούσα δύσκολη οικονομική συγκυρία, όπου το εισόδημα των πολιτών συρρικνώνεται, να γνωρίσει κάποια δημοτικότητα. Πρόκειται όμως για ένα εφήμερο φαινόμενο, αν λάβουμε υπόψη μας τις δημοσκοπήσεις, οι οποίες δείχνουν ότι η πλειονότητα των Αμερικανών εξακολουθεί να εμπιστεύεται την επιστήμη. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, ωστόσο, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να εφησυχάζει. Απεναντίας, οφείλει με όλες τις δυνάμεις της να υπερασπιστεί την κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό από την ακροδεξιά λαίλαπα του σκοταδισμού και της αμάθειας. Και να προσπαθήσει, με την αντικειμενικότητα και τη διαύγεια που τη διακρίνουν, σε συνεργασία με τους πολιτικούς και τα ΜΜΕ, να διαφωτίσει τα πολύπλοκα προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους σήμερα.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι ένα βρετανικό επιστημονικό περιοδικό μεγάλου κύρους, όπως το «Nature», ανησυχεί για την τύχη της επιστήμης στις ΗΠΑ. Σήμερα, εποχή οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης, η οποιαδήποτε αλλαγή στο επιστημονικό στάτους μιας υπερδύναμης όπως οι ΗΠΑ αναγκαστικά επηρεάζει και τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Δεδομένων μάλιστα των στενότατων οικονομικών και πολιτισμικών εξαρτήσεων που υπάρχουν μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, κάθε πολιτισμική οπισθοδρόμηση ή αναβίωση των άκρως συντηρητικών και σκοταδιστικών αντιλήψεων σε βάρος της επιστήμης οφείλει να ανησυχεί ιδιαίτερα εμάς τους Ευρωπαίους. Εξάλλου, όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, η οκταετία διακυβέρνησης του Τζορτζ Μπους, με τις θρησκομανείς και επιστημονικοφοβικές προκαταλήψεις του, όχι μόνο στάθηκε εμπόδιο στην ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας στις ΗΠΑ αλλά επηρέασε αρνητικά και τις επιλογές των όμορων πολιτικών κομμάτων στην Ευρώπη (αφού, ως γνωστόν, τα νεοσυντηρητικά κόμματα κυριαρχούν τα τελευταία χρόνια στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή).

Σε μια εποχή βαθιάς οικονομικής κρίσης, η μοναδική άμυνα που φαίνεται να υιοθετούν οι «αγορές» είναι ο κοντόφθαλμος πραγματισμός, που επιβάλλει όχι μόνο τη συρρίκνωση και την υποβάθμιση της ελεύθερης επιστημονικής έρευνας αλλά και την αναβάθμιση των σκοταδιστικών προκαταλήψεων του παρελθόντος.

του ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ


πηγή: enet.gr