Το χάος ως προσωπείο

Το τελευταίο διάστημα, με την ανάγκη για λογικές (ή λογικοφανείς) αφηγήσεις εντονότερη από ποτέ εξαιτίας της δυσχερούς οικονομικής συγκυρίας αλλά και την πρόθεση συγκεκριμένων πολιτικών σχημάτων να δικαιολογήσουν τις ιστορικές ανακολουθίες του πολιτικού τους χώρου, παρεισέφρησε και χρησιμοποιείται από ολοένα και περισσότερους ως εργαλείο πολιτικής ανάλυσης η επιστημονική θεωρία του χάους, που ως στόχο έχει την ερμηνεία και, ει δυνατόν, τη διάγνωση αριθμητικών ακολουθιών.

Το φαινόμενο κάθε άλλο παρά πρωτόγνωρο μπορεί να θεωρηθεί, αρκεί να θυμηθούμε το ακραίο παράδειγμα της ιδεολογικής χρήσης μιας μη ανθρωπιστικής επιστήμης, της Γενετικής, από τους Γερμανούς θεωρητικούς του Εθνικοσοσιαλισμού κατά το Μεσοπόλεμο και τη στέρεη δόμηση μιας αληθοφανούς αφήγησης για την κοινή γνώμη στην οποίαν επέδρασε καταλυτικά.

Ντετερμινιστικά και με βάση περισσότερο ή λιγότερο επιστημονικές έρευνες, οι διαμορφωτές των χιτλερικών αντιλήψεων προέβαλαν ως αυθεντικά τα αμιγώς πολιτικά, απάνθρωπα πορίσματα μιας τότε άγνωστης στο ευρύ κοινό επιστήμης. Και έπεισαν, οδηγώντας τη Γερμανία και ολόκληρη την Ευρώπη στον όλεθρο.

Ασφαλώς, θα ήταν άδικο και υπερβολικό να καταλογιστεί οποιαδήποτε αντιστοιχία προθέσεων μεταξύ του τότε και του τώρα. Θα ήταν όμως εξίσου άδικο και υπερβολικό να δεχτεί οποιοσδήποτε εξ ημών ως αληθή τα πολιτικά πορίσματα μιας εν εξελίξει μεθοδολογίας, ιδίως εφ'όσον μιλάμε για μονόπλευρη χρήση τους από συγκεκριμένο επιτελείο, συγκεκριμένου πολιτικού κόμματος.

Και μάλιστα όταν πρόκειται για αυτό το ίδιο επιτελείο που μετά βδελυγμίας αποκήρυξε ρητορικά τη δογματική αληθοφάνεια της νεοφιλελεύθερης προσέγγισης της πραγματικότητας την οποία, σε στρατηγική απόλυτης ρήξης με το παρελθόν.

Η απόρριψη ενός δόγματος, όμως, δεν μπορεί να συνεπάγεται την εσπευσμένη αποδοχή του επόμενου -ιδίως όταν πρόκειται για το νέο περιτύλιγμα παλαιοκομματικών, ανορθολογικών αντιλήψεων με βαθιές ρίζες στο απεχθές μετεμφυλιακό κράτος και τον εκατέρωθεν ρεβανσισμό τον οποίον εξέθρεψε. Αίφνης, παρά το θόρυβο που προξενούν υποθέσεις όπως του Βατοπεδίου, ακούμε πως η θρησκεία είναι απαραίτητη για την κοινωνική συνοχή και την επιβολή (sic) της ηθικής. Ή πως πρέπει να πάψουμε να τιμούμε την επέτειο του Πολυτεχνείου, καθώς αποτελεί έκφραση της αριστερής ιδεολογικής κυριαρχίας η οποία, καθώς κατά τη θεωρία του χάους ο χρόνος είναι κυκλικός, θα πάψει να υφίσταται μέσα στο επόμενο έτος...

Η αληθής προκείμενη των παραπάνω συλλογισμών είναι πως ο χρόνος είναι πράγματι κυκλικός, διαπίστωση η οποία εξίσου απλουστευτικά θα μπορούσε να οδηγήσει στην υιοθέτηση των δογμάτων του μαρξισμού που ευαγγελίζεται το ΚΚΕ. Από το δόγμα του οποίου προσωπικά υιοθετώ λίγα συμπεράσματα, ένα εκ των οποίων είναι πως η Ιστορία όχι μόνο επαναλαμβάνεται, αλλά τη δεύτερη φορά παίζεται ως φάρσα. Γιατί μόνο ως opera buffa μπορούν να εκληφούν από ανθρώπους νοήμονες πολιτικές αναλύσεις με το επίχρισμα της επιστημονικής αυθεντίας. Ας δεχτούμε λοιπόν την κατάρρευση του μεταπολτιευτικού σκηνικού όπως το γνωρίζαμε, ας δεχτούμε ως θεμιτή και λογική ακόμη και την επιστροφή μεγάλης μερίδας του πολιτικού κόσμου σε αναχρονιστικά στερεότυπα και ανορθολογικά συνθήματα τύπου ''πατρίς-θρησκεία-οικογένεια'' ή ''ένας είναι ο εχθρός, ο καπιταλισμός''. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν πρέπει να δεχτούμε την ιδεολογική μάσκα της επιστήμης, κατω από την οποία όντως κρύβεται το χάος αλλά υπό τελείως διαφορετική έννοια. Ο ανορθολογισμός είναι πράγματι χαμαιλέων (δείτε τον κ. Καρατζαφέρη), πότε με το προσωπείο της ηθικής και πότε με την ''επιστημονική'' θεμελίωση του ριζοσπαστισμού αξιοποιεί απλουστευτικά σχήματα ώστε να αναβαπτιστεί ως ''ορθολογικός''. Ως νέο προσωπείο τώρα έχουμε το χάος, από το οποίο είναι έτοιμες να ξεπεταχτούν ιδεοληπτικές εμμονές που μόνον οριακά μπορούν να θεωρούνται εντός του κοινοβουλευτικού πλαισίου.

Θα υιοθετηθούν από την κοινή γνώμη ως κυρίαρχη άποψη; Ασφαλώς δεν μπορεί κανείς να το γνωρίζει, όσο όμως πιο άκριτα κι ολοκληρωτικά επικρατούν ριζοσπαστικές προσεγγίσεις τόσο περισσότερο πληθαίνουν και οι αντίστοιχες πρακτικές -ειδικά εφ'όσον δεχτούμε πως ο χρόνος είναι όντως κυκλικός.

Αλλά πάλι, αυτό είναι κάτι που αποφεύγουν επιμελώς να θίξουν οι εκφραστές αντίστοιχων απόψεων, είτε επειδή το αγνοούν είτε εκ προθέσεως. Στην πρώτη περίπτωση, μιλάμε για τα φαιδρά πρόσωπα μιας φάρσας. Στη δεύτερη;

by Leonidas