Η χαμένη δεκαετία των ΗΠΑ

Η ισχύς της υπερδύναμης εξασθενεί, τη στιγμή που ο υπόλοιπος κόσμος
έκανε βήματα προόδου

The Guardian

Εδώ και οκτώ χρόνια είμαστε παγιδευμένοι στη σκιά των δίδυμων πύργων. Επί της αρχής, η τρομοκρατία είναι αδύνατο να νομιμοποιηθεί ηθικά. Επιπλέον είναι παντελώς αναποτελεσματική. Σε αντίθεση με τους αγώνες εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, οι επιδόσεις τρομοκρατικών οργανώσεων, αποκομμένων από την κοινωνία, είναι αποτυχημένες από την εποχή των Ρώσων αναρχικών μέχρι σήμερα. Ωστόσο η κακοσχεδιασμένη απάντηση της αμερικανικής κυβέρνησης μετέτρεψε την 11η Σεπτεμβρίου στην πλέον επιτυχημένη τρομοκρατική επίθεση της ιστορίας.

Παράλληλα είχε αποτέλεσμα η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα να αλλάξει τον κόσμο - σε πολλά σημεία προς το καλύτερο. Η αρχική απαίτηση του Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Σαουδική Αραβία, η οποία υλοποιήθηκε τελικά. Ηταν όμως ο πόλεμος του Τζορτζ Μπους κατά της τρομοκρατίας που παραδόξως έπληξε περισσότερο την αμερικανική πρωτοκαθεδρία.

Η άναρχη αγριότητα, που χαρακτήρισε ολόκληρη την αμερικανική εκστρατεία από δολοφονίες, βασανιστήρια, απαγωγές και έκνομες φυλακίσεις, συσπείρωσε τους τρομοκράτες σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο. Ταυτόχρονα κατέρριψε τα προσχήματα της Δύσης, που εμφανιζόταν διεθνώς ως θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, η συμμαχική εισβολή στο Αφγανιστάν και το Ιράκ εξέθεσε τα όρια της στρατιωτικής εξουσίας των ΗΠΑ, που αποδείχθηκαν ανίκανες να επιβάλουν τη θέληση τους σε λαούς, έτοιμους να αντισταθούν. Η εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα με τη δέσμευση για απόσυρση από το Ιράκ και η ρωσική απάντηση στην κρίση που δημιούργησε το κράτος-πελάτης των ΗΠΑ, η Γεωργία, στη Νότιο Οσετία, επιβεβαίωσαν το τέλος τη ανεξέλεγκτης μονομερούς δράσης της Αμερικής. Η εποχή του μονοπολικού πλανήτη παρήλθε ανεπιστρεπτί.

Η παρακμή της Αμερικής ενισχύθηκε περαιτέρω από την οικονομική κρίση του 2008-9, το μεγαλύτερο «κραχ» από τη δεκαετία του '30. Το καπιταλιστικό μοντέλο επιβλήθηκε τα τελευταία 20 χρόνια στο μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη ως η μόνη αποδεκτή μορφή οικονομικής διαχείρισης. Αμεση συνέπεια ήταν η συνεχώς διογκούμενη ανισότητα και η καταστροφική υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Πλέον το μοντέλο αυτό έχει απαξιωθεί πλήρως, αφού διασώθηκε από τη μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση σε διεθνές επίπεδο που έγινε ποτέ. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία νεοσυντηρητισμός και νεοφιλελευθερισμός δοκιμάστηκαν και καταδικάστηκαν αμετάκλητα.

Αμφότερες αποτυχίες επιτάχυναν την άνοδο της Κίνας, την έτερη ζωτικής σημασίας αλλαγή των τελευταίων 10 ετών. Η εξέλιξη αυτή αφενός έβγαλε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, καθώς υποδιπλασιάστηκε το χάσμα με τις ΗΠΑ και αφετέρου δημιούργησε ένα νέο κέντρο ισχύος σε έναν πολυ-πολικό κόσμο, γεγονός που διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών για τα μικρότερα κράτη.

Η τελευταία σοβαρή αλλαγή σε διεθνές επίπεδο, που συχνά περνά απαρατήρητη, είναι το κύμα προοδευτικής κοινωνικής αλλαγής, το οποίο σάρωσε τη Λατινική Αμερική. Μετά τη δυσάρεστη εμπειρία της περιοχής από τη νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική και υποβοηθούμενη από την αφοσίωση της Αμερικής στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και την εμφάνιση της Κίνας, μία σειρά σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων ανέβηκε στην εξουσία. Οι αριστεροί σχολιαστές στις ΗΠΑ επιμένουν να χαρακτηρίζουν τα τελευταία δέκα χρόνια «χαμένη δεκαετία» και «μεγάλο μηδενικό». Σίγουρα είδαν καταστροφές και εγκλήματα σε μεγάλη κλίμακα. Για τον υπόλοιπο κόσμο όμως, υπήρξαν σημαντικά βήματα προόδου.