Ζητήματα εξαιρετικά επίκαιρα, επετειακά τόσο όσο και συγκυριακά. Χθες ήταν η ημέρα της επετείου του Πολυτεχνείου, όπου θα μπορούσε να πει κανείς πως ένα πλήθος τότε νέων αποφάσισε να θραύσει τον κυνόδοντα της αυταρχικής εξουσίας των συνταγματαρχών με όποιο κόστος. Αντίστοιχα, πριν μία εβδομάδα, γιορτάστηκαν στο Παρίσι τα 90 χρόνια από τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, παραμονές του οποίου τοποθετείται χρονικά το σενάριο της ''Λευκής Κορδέλας'' μιλώντας για μια γενιά παιδιών που σημαδεύτηκαν από την κοινωνική καταπίεση και τις παραστάσεις του Μεγάλου Πολέμου, για να οικοδομήσουν αργότερα το ναζισμό. Τον επόμενο μήνα, συμπληρώνεται ένας χρόνος από τα περυσινά γεγονότα που ακολούθησαν το θάνατο του Αλέξη Γρηγορόπουλου και ταυτόχρονα ένας χρόνος από την άφιξη στην Ευρώπη της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Γεγονότα που αμφότερα έφεραν στο προσκήνιο τις σύγχρονες μορφές καταπίεσης του ατόμου -και δη του νέου- σε μια εποχή όπου πιστευόταν ότι είχε επιτευχθεί εν πολλοίς το maximum ατομικής ελευθερίας και με κοινωνικές δομές πολύ πιο σύνθετες και φαινομενικά πολύ πιο ελαστικές. Περίπου ένα χρόνο πριν, επίσης, ήρθε στο φως άλλη μια υπόθεση αιμομίκτη πατέρα που κρατούσε μακροχρόνια την κόρη του απομονωμένη, δείχνοντας πως το δυστοπικό περιβάλλον του Κυνόδοντα δεν είναι απλώς προϊόν καλπάζουσας καλλιτεχνικής φαντασίας, αλλά έχει βαθιές κοινωνικές αναφορές. Στο μικρό χωριό της Γερμανίας, ως καταπιεστής εμφανίζεται συλλογικά η κοινωνία, με τις παραδοσιακές της δομές να έχουν ξεπεραστεί και να μοιάζουν τόσο παρωχημένες ώστε να είναι ανίκανες να αποτρέψουν (αν δεν υποθάλπτουν ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπαγορεύουν) την παραβατικότητα, τη βίαιη αντίδραση και τον εσωτερικό κλονισμό των χαρακτήρων της ταινίας. Η εκκλησιαστική ηθική έχει πλήρως ατονίσει, αν όχι διαστραφεί, ενώ η προσωποπαγής αρχαϊκή ιεραρχία (σε επίπεδο οικογένειας: ο πατέρας-πατριάρχης/σε επίπεδο κοινότητας: ο φεουδάρχης) είναι έτοιμη να καταρρεύσει από την αντίδραση του εκάστοτε καταπιεζόμενου, δηλαδή της συζύγου, των παιδιών και του κολίγου αντίστοιχα. Σχήματα ήδη διαβρωμένα από την έναρξη της μετάβασης στον καπιταλισμό (ο βαρώνος είναι εργοδότης και όχι δεσπότης των χωρικών), τη διάδοση της γνώσης, την εν γενέσει γυναικεία χειραφέτηση (το πιο προνομιούχο ζεύγος του χωριού διαλύεται, με απόφαση της βαρώνης). Στην πολυτελή φυλακή του κυνόδοντα, ως δυνάστης παρουσιάζεται κατά κύριο λόγο ο πατέρας -με την ενοχή και συνενοχή της μητέρας- και την κοινωνία να μην είναι διατεθιμένη είτε από άγνοια (ο συνεργάτης) είτε από φόβο (η υπάλληλος-πόρνη Χριστίνα) να επέμβει στο αρρωστημένο οικογενειακό περιβάλλον. Εκεί οι αιτίες της σύγκρουσης, με τις παραστάσεις των παιδιών σχεδόν πλήρως ελεγχόμενες, είναι κυρίως ενδογενείς, με την ίδια την ανθρώπινη φύση να υπαγορεύει την απόδραση. Ο κόσμος των παιδιών του Κυνόδοντα είναι ένας κόσμος ολότελα πλαστός, γι'αυτό ίσως και τόσο αληθινός. Επίφαση ικανοποίησης της περιέργειας και των πόθων (που φτάνει ως την αιμομιξία), εξαναγκαστή ενότητα που δομείται με βάση φανταστικούς εχθρούς αλλά και έναν αρρωστημένο μηχανισμό ψυχαγωγίας, ευφημισμοί στα όρια του γελοίου και σοκαριστική πεποίθηση των γονέων ότι όντως πράττουν το σωστό για την ανατροφήτ ων παιδιών τους. Τραγική η επικαιρότητα των δύο ταινιών, σε μια συγκυρία όπου και πάλι καθίσταται εμφανής η ανεπάρκεια και καταπίεση που γεννούν οι κοινωνικές δομές, διαπροσωπικές σχέσεις και συλλογικοί θεσμοί, σε πολλούς από εμάς. Το ότι στην πλειοψηφία μας δεν αντιλαμβανόμαστε την καταπίεση, αυτό κατά αμφότερες τις ταινίες δεν αναιρεί και την ύπαρξή της. Για άλλη μια φορά, οι δομές οφείλουν να μετασχηματιστούν. Μακάρι η κοινωνία να προχωρήσει με ταχύτητα και προς τη σωστή κατεύθυνση, προτού τα φαινόμενα αντίδρασης ενταθούν ακόμη περισσότερο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου