Ο πολιτικός διάλογος συνήθως εστιάζει στην ιδεολογική, αμιγώς πολιτική (όταν βεβαίως δεν εστιάζει στην παραπολιτική) χροιά μιας κυβέρνησης και των μέτρων που εξαγγέλλει κι εφαρμόζει. Σπανίως, για λόγους που θα θιγούν παρακάτω, εμβαθύνει ή έστω αναφέρεται στη δομή και το modus operandi της εκάστοτε κυβέρνησης, που εμπράκτως αποδεικνύεται μείζον ζήτημα καθώς η ικανότητα εφαρμογής των αποφάσεων της εκτελεστικής εξουσίας πέραν του ότι έχει κι εκείνη ιδεολογικοπολιτκές προεκτάσεις, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα του εκάστοτε υπουργικού συμβουλίου να ασκήσει πολιτική. Στον καιρό της δέσμευσης μεγάλου μέρους της εφαρμοζόμενης πολιτικής από τους θεσμούς μιας πολυεπίπεδης διακυβέρνησης (Ευρωπαϊκή Ένωση, Συμβούλιο της Επικρατείας, υπαλληλική ιεραρχία, τοπική αυτοδιοίκηση, ανεξάρτητες αρχές) που άλλοτε κατ'όνομα παρά επί της ουσίας κι άλλοτε de facto παρά de iure περιορίζει τη ''διακριτική ευχέρεια'' της συλλογικά υπεύθυνης και λογοδοτούσας έναντι του ελληνικού λαού στην άσκηση της πολιτικής.Ιστορικά τα τελευταία χρόνια, είναι δια γυμνού οφθαλμού ορατό ότι οι αμιγώς κρατικοί θεσμοί (η Διοίκηση) δεν έχει καμία συνέχεια, εν αντιθέσει προς τους αντιπάλους της. Πρώτη πράξη κάθε νέας κυβέρνησης είναι να εκκαθαρίσει τα ανώτατα κλιμάκια της διοκητικής ιεραρχίας και να αντικαταστήσει τους γαλάζιους με τους πράσινους, ή αντιστρόφως. Το εάν αυτό είναι ορθό θα εξεταστεί παρακάτω. Προς το παρόν επισημαίνεται το γεγονός ότι, σε αντίθεση με το μονίμως προσωρινό πολιτικό προσωπικό της εκτελεστικής εξουσίας, η συνέχεια διέπει πλήρως τους θεσμικούς και εξωθεσμικούς του αντιπάλους.Θεσμικοί είναι όσοι κατά το Σύνταγμα καλούνται ακριβώς να ελέγξουν και να περιορίσουν την αυθαιρεσία της Διοίκησης, δηλαδή η διοκητική Δικαιοσύνη, στο βαθμό που του αναλογεί ο Τύπος, τα συνδικάτα (επίσης στο βαθμό που τους αναλογεί), η Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως και εν μέρει, η ίδια η κοινωνία των πολιτών με τη δυναμική της.Εξωθεσμικοί ή παραθεσμικοί μπορούν, αντιθέτως, να χαρακτηριστούν οι υπόλοιποι μηχανισμοί ή και οι ίδιοι όταν δρουν όχι κατά το δέον, αλλά κατά το δοκούν και με σκοπό όχι να περιορίσουν αλλά να χειραγωγήσουν. Ως ένα βαθμό δρα ως τέτοιος ακόμη και η Δικαιοσύνη, εξαιτίας του διορισμού των ανώτατων λειτουργών της από την εκάστοτε κυβέρνηση. Σε μεγάλο βαθμό δρα έτσι ο Τύπος, που συναρτά την πολιτική κριτική προς πρόσωπα ή και συλλογικά προς κυβερνήσεις με δημόσια έργα που καρπούνται μέτοχοί του και τη διανεμόμενη κρατική διαφήμιση. Πέραν του ότι πολλοί εκδότες, εν αντιθέσει με τους πρωθυπουργούς που πάνε κι έρχονται, είναι σταθεροί διαθέτουν τον αποτελεσματικότερο μηχανισμό χειραγώγησης της κοινής γνώμης.΄Εκτός αυτού, σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν ή αλλοτριώνουν μηχανισμούς εξουσίας: πολιτιστικά ιδρύματα, φιλανθρωπικές οργανώσεις, επέμβαση στη σύνθεση της Βουλής με την εμφύτευση και τη συστηματική προώθηση εγκάθετων προσώπων, επέμβαση στη σύνθεση της Ιεράς Συνόδου, επέμβαση στη σύνθεση των ψηφοδελτίων Επικρατείας, επέμβαση στη σύνθεση του καθηγητικού προσωπικού των ΑΕΙ, εκδοτικοί οίκοι άλλου περιεχομένου (δηλ. όχι ενημερωτικών εντύπων), επέμβαση στη σύνθεση των σωμάτων των ανώτατων δικαστικών (για την τελευταία άνοιξε ένα πρόσθετο παραθυράκι μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 με εισηγητή τον κ. Βενιζέλο, που ρυθμίζει το διορισμό μέρους του ΣτΕ που χειρίζεται τις υποθέσεις δημοσίων έργων τα οποία ουκ ολίγες φορές αναλαμβάνουν εκδότες από τους λοιπούς δικαστικούς και την εκάστοτε κυβέρνηση κι όχι αμιγώς από τους παρέδρους του ΣτΕ, που λάμβαναν τις θέσεις τους κατόπιν εξετάσεων).Καθαρά εξωθεσμικά απ'όλες τις απόψεις, καθαρά απέναντι στο κράτος βρίσκεται φερ'ειπείν η εγκληματικότητα, ποινική και πολιτική, η οποία δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ως ποιο βαθμό έχει οργάνωση και συνέχεια. Γνωρίζουμε όμως με βεβαιότητα πως υπάρχουν περιπτώσεις τρομοκρατικών οργανώσεων και συμμοριών με συνεχή και οργανωμένη δράση.Εξωθεσμικά δρουν πολλοί συνδικαλιστές όταν ανταλάσσουν τη σιωπή τους με προσωπικά ανταλλάγματα ή εκβιάζουν για να τα αποσπάσουν (υλικά ανταλλάγματα ή και πολιτικά, ενδεχομένως διορισμοί ''φίλων'' και ανακήρυξη υποψηφιότητας).Εξωθεσμικά δρα συχνά και η Εκκλησία, επεμβαίνοντας στην πολιτική ζωή του τόπου. Δεν ξέρουμε εάν το Βατοπαίδι θα είζε τη δύναμη να αποσπάσει τη Βιστωνίδα και να την ανταλλάξει εάν δεν υπήρχε το περιθώριο σε διαφορετική περίπτωση να στραφεί μέρος του κλήρου κατά της κυβέρνησης για ένα εθνικό θέμα ή απλούστατα για ένα θέμα που πολύ εμμέσως την αφορά (το αν θα γράφεται φερ'ειπείν το θρήσκευμα στις ταυτότητες).Με όλους αυτούς απέναντι, γίνεται εύκολα αντιληπτό το πόσο κρίσιμος είναι ο τρόπος λειτουργίας μίας κυβέρνησης ώστε να κατορθώσει να εφαρμόσει το, όποιου ιδεολογικού περιεχομένου, πρόγραμμά της και να ασκήσει την εξουσία την οποίαν ο λαός και οι βουλευτές της ανέθεσαν δια της εμπιστοσύνης τους.Οι κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, φερ'ειπείν, και οι παρά τοις υπουργοίς γραμματείες είχαν αμιγώς κομματική σύσταση. Μεγάλο μέρος του πολιτικού και ανώτατου διοκητικού προσωπικού προερχόταν από το ίδιο το κόμμα και το συνδικαλισμό και λειτουργούσε σε σύμπνοια και συνεχή διάλογο με τον κομματικό και συνδικαλιστικό μηχανισμό.Λογική απόληξη της παραπάνω δομής, οι συνεχείς διορισμοί και η γιγάντωση του κράτους, η ακύρωση των μηχανισμών ελέγχου διαχείρισης των πόρων, η δημιουργία ενός ευρέος κομματικού μηχανισμού και σωλήνα, με αναλογίες ακόμη και προς τη σοσιαλιστική νομενκλατούρα των σοβιετικών κρατών.Η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, πάλι, είχε περισσότερο προσωποπαγή, τριγωνική δομή. Τα ανώτατα στελέχη των υπουργείων ήταν προσωπικές επιλογές του πρωθυπουργού, είχαν συνεχή επαφή μαζί του και λογοδοτούσαν μόνο σ'εκείνον. Ακόμη και την επίπλωση του γραφείου του να ήθελε να αλλάξει ένας υπουργός, δύσκολα θα περνούσε απαρατήρητος από τον αρχηγό.Εξ ου και η προσωπική μομφή προς τον ίδιο από πολλούς πολιτκούς αντιπάλους του για αδιαφάνεια: εάν σε οποιοδήποτε υπουργείο υπήρχε κακοδιαχείριση των πόρων, η πολιτική ευθύνη τον βάραινε εξίσου με τον υπουργό. Το αν εκείνος που διόριζε ή σπαταλούσε το δημόσιο χρήμα ήταν ο υπουργός, ο γραμματέας ή ο πρωθυπουργός μπορούσαν να το γνωρίζουν κάθε φορά ούτε λιγότερα ούτε και περισσότερα από τα ίδια τα τρία εμπλεκόμενα πρόσωπα, δηλαδή είτε ο υπουργός από κοινού με το γραμματέα που μπορούσαν να αποκρύψουν κάτι από τον πρωθυπουργό, είτε ο πρωθυπουργός από κοινού με τον υπουργό που φυσικά μπορούσαν να επιβάλλουν τη βούλησή τους στο γραμματέα.Λογική απόληξη της παραπάνω δομής η δημιουργία εχθρών εντός και εκτός του κόμματος και των εξωθεσμικών κέντρων. Υπουργοί που πιέζονταν από συνδικαλιστές, εξωθεσμικά κέντρα ή πολύ απλά από το ίδιο τους το κόμμα και μπορούσαν να αποδώσουν την ευθύνη της ικανοποίησης ή μη των αιτημάτων κάθε πλευράς στον πρωθυπουργό. Το 1990, το κόμμα επιθυμούσε να πάρει τη ρεβάνς στο Δημόσιο, στους διορισμούς όσο και στη διαχείριση. Το κυρίαρχο διεθνώς πολιτικό ρεύμα της εποχής, ο νεοφιλελευθερισμός, δεν επέτρεψε παροχές, αλλά επέβαλε αντίσταση στις πιέσεις, με τον πρόεδρο του κόμματος να παραιτείται μετά την αποδοκιμασία αυτής της πολιτικής (ή/και του κυβερνητικού μοντέλου) στην κάλπη.Οι κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη είχαν δομή ανάμεικτη. Ο πρωθυπουργός επέλεγε τους γραμματείς και με κομματικά κριτήρια και με βάση τις προτάσεις των ίδιων των υπουργών, που όμως είχαν και τον τελικό λόγο. Εξ ου και η μομφή τού τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κώστα Καραμανλή προς τον ίδιο τον πρωθυπουργό ως ''αρχιερέα της διαπλοκής''. Προσωπικά δε θεωρώ ούτε τον κ. Μητσοτάκη ούτε τον κ. Σημίτη διεφθαρμένους (μέχρι αποδείξεως του εναντίου), απλώς τελικά κανείς από τους δύο δεν μπόρεσε τελικώς να ελέγξει λεπτομερώς το τι συνέβαινε σε κάθε υπουργείο, είτε ακολουθώντας σύστημα στενού ελέγχου (Κ. Μητσοτάκης) είτε απλής επιθεώρησης-εξαγωγής συμπερασμάτων (Κ. Σημίτης, το μπλοκάκι του οποίου ακόμη θυμούνται πολλοί).Το σχήμα λειτούργησε ως έναν βαθμό, αλλά η χαώδης ούτως ή άλλως δομή της Διοίκησης αφ'ενός και η αδυναμάι αντίστασης συγκεκριμένων υπουργών σε πιέσεις συγκεκριμένων εξωθεσμικών κέντρων αφ'ετέρου δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν συχνά κρούσματα αναποτελεσματικότητας ή/και κακοδιαχείρισης. Το κόμμα και τα ΜΜΕ ήταν ήδη ιδιαιτέρως ισχυρά έναντι της κυβέρνησης.Οι κυβερνήσεις του Κώστα Καραμανλή, πάλι, είχαν δομή χαλαρή. Πολύ σπανίως επόπτευε ο πρωθυπουργός, αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων κυρίως στους υπουργούς και το κόμμα. Συνακόλουθο είναι το γεγονός πως ενώ κανείς δεν κατηγόρησε ποτέ για διαφθορά τον ίδιο τον πρωθυπουργό, τα κρούσματά της εντέλει γκρέμισαν την κυβέρνησή του. Κι ενώ ο ίδιος παραιτήθηκε, είναι αμφίβολο αν στα μάτια της κοινής γνώμης η εικόνα της ΝΔ πρόκειται να αποκατασταθεί σύντομα.Η νέα κυβέρνηση, τέλος, προς το παρόν δεν έχει σαφή δομή. Επαγγέλεται τον αξιοκρατικό διορισμό της ανώτατης διοικητικής ιεραρχίας, με την επιλογή των προσώπων που θα τη στελεχώσουν να βρίσκεται σε εκκρεμότητα. Εξ ου και η περίοδος χάριτος που απολαμβάνει από συγκεκριμένα κέντρα, που περιμένουν στη γωνία. Εξ ου και η αντίδραση του κόμματος στην εκλογή του κ. Ξυνίδη ως νέου γραμματέα του. Κάθε ομάδα περιμένει στη γωνία, με τους δικούς της μηχανισμούς πίεσης. Μένει να δούμε ποιους θα τοποθετήσει ο πρωθυπουργός, αν και πως θα τους ελέγχει. Μένει να δούμε αν θα υποκύψει (τώρα διορίζοντας τους αρεστούς, αργότερα ασκώντας την αρεστή πολιτική) εντέλει ο Γιώργος Παπανδρέου, και αν ναι σε ποιους. Προς το παρόν μένει ακέφαλη και η διοίκηση βεβαίως -πόσο ακόμη;
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου