«Ζωντανή Βιβλιοθήκη» κατά προκαταλήψεων

Θεωρώντας ότι τα βιβλία δεν είναι τα μόνα που συχνά κρίνονται από το εξώφυλλό τους, μια σουηδική βιβλιοθήκη αποφάσισε να δώσει στους επισκέπτες της την ευκαιρία να δανειστούν έναν μουσουλμάνο, μία λεσβία ή έναν...Δανό! Η δημοτική βιβλιοθήκη του Μάλμο, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της Σουηδίας, επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να «ξεφυλλίσουν» ανθρώπους σε μια σαρανταπεντάλεπτη κουβέντα με στόχο την κατάρριψη των προκαταλήψεων για διαφορετικές θρησκείες, εθνότητες, επαγγέλματα και μειονοτικές κοινωνικές ομάδες.

Το πρόγραμμα ονομάζεται «Ζωντανή Βιβλιοθήκη» και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε ένα φεστιβάλ της Δανίας το 2000. Από τότε έχει εφαρμοστεί πειραματικά σε μία βιβλιοθήκη της Κοπεγχάγης καθώς και στη Νορβηγία, την Πορτογαλία και την Ουγγαρία. Μεταξύ των ανθρώπων προς «δανεισμό» στη βιβλιοθήκη τού Μάλμο είναι ένας ιμάμης, μία μουσουλμάνα, ένας Τσιγγάνος, ένας δημοσιογράφος, ένας τυφλός άνδρας και ένας ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ζώων. Ολοι τους καλούνται να δείξουν στους συνομιλητές τους μια «διαφορετική άποψη της ζωής». Ο δανεισμός είναι φυσικά δωρεάν και γίνεται στο καφέ της βιλβιοθήκης, όπου τα «ζωντανά βιβλία» απαντούν σε ερωτήσεις για τη ζωή, τη δουλειά και τα «πιστεύω» τους.

«Υπάρχουν προκαταλήψεις για τα πάντα», δήλωσε στο πρακτορείο Ασοσιέιτεντ Πρες η βιβλιοθηκάριος Καταρίνα Νόρεν, «το ζητούμενο είναι η καταπολέμηση των στερεότυπων και η προώθηση της συνύπαρξης». Κάτι που ενδεχομένως μπορεί να γίνει, εάν, για παράδειγμα, κάποιοι διαπιστώσουν ότι οι δημοσιογράφοι δεν είναι απαραιτήτως «κιτρινιστές» και συκοφάντες, ότι δεν είναι όλοι οι ακτιβιστές για την προστασία των ζώων επιθετικοί και βίαιοι και ότι οι ομοφυλόφιλοι δεν έχουν οπωσδήποτε απωθημένα εναντίον όλων των άλλων. Η απήχηση στο κοινό υπήρξε σε πρώτη φάση μεγάλη και εφόσον το πρόγραμμα, που εγκαινιάστηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο, κριθεί επιτυχημένο, θα επαναληφθεί κατά διαστήματα στη διάρκεια της χρονιάς. Η εμπειρία δεν θα ήταν ωφέλιμη μόνο για ανθρώπους με προκαταλήψεις («λίγοι είναι άλλωστε εκείνοι που ευθαρσώς παραδέχονται κάτι τέτοιο», αλλά και για εκείνους που ίσως θα ανήκουν σε μία από αυτές τις κατηγορίες στο μέλλον: όπως, για παράδειγμα, κάποιος που χάνει την όρασή του, γονείς που μόλις έμαθαν για την ομοφυλοφιλική προτίμηση του παιδιού τους ή μια γυναίκα που ετοιμάζεται να παντρευτεί έναν μουσουλμάνο. Αυτό δεν αποκλείει, φυσικά, και ενδιαφερόμενους που θέλουν όχι να συνομιλήσουν, αλλά μόνο να εκφράσουν το θυμό τους.

Το ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία βρήκε πρόσφορο έδαφος στο Μάλμο μάλλον δεν είναι τυχαίο. Πρόκειται για μια μεγάλη επαρχιακή πόλη, πολύ κοντά στη γειτονική Δανία με την οποία οι σχέσεις δεν ήταν πάντοτε οι καλύτερες, με μία από τις μεγαλύτερες κοινότητες μεταναστών της χώρας και με υψηλό ποσοστό ανεργίας. Είναι ίσως χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας κοινωνίας όπου εύκολα μπορούν να καλλιεργηθούν στερεότυπα και να ριζώσουν προκαταλήψεις.

Το ερώτημα είναι βεβαίως εάν αρκεί μια κουβέντα για να ξεριζωθούν.