SOS πόσο κινδυνεύουμε από τα ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ;

Στο σημερινό κόσμο των παντός είδους gadget, είμαστε περιτριγυρισμένοι από ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Μαγειρεύουμε, μιλάμε στο τηλέφωνο ή απλώς ξεκουραζόμαστε, βλέποντας τηλεόραση - ό,τι κι αν κάνουμε εκτιθέμεθα σ' αυτά. Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, για να αντιμετωπίσουμε τους πιθανούς κινδύνους;
Μπορεί να μην τα έχετε ακουστά, αλλά περιβάλλεστε διαρκώς από ηλεκτρομαγνητικά πεδία (ΗΜΠ). Οποιαδήποτε ηλεκτρική συσκευή, από τον υπολογιστή μέχρι το σεσουάρ, έχει ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Τα ΗΜΠ κρύβονται πίσω από κάθε οικείο τόνο που προειδοποιεί ότι το κινητό όπου νά' ναι θα χτυπήσει ή από το ραδιόφωνο που κάνει παράσιτα επειδή υπάρχει άλλη συσκευή εκεί κοντά. Οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία από τα ΗΜΠ αποτελούν πλέον θέμα συζήτησης ανάμεσα σε κορυφαίους επιστήμονες και επαγγελματίες της υγείας. Μπορεί να έχετε δει τις τρομακτικές ειδήσεις που συνδέουν τα κινητά με τη στειρότητα, για παράδειγμα, αλλά μήπως υπερβάλλουμε σχετικά με τους κινδύνους;
"Όχι", διατείνεται o Alasdair Philips, ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου The Powerwatch Handbook και μέλος της ομάδας συζήτησης για τα ΗΜΠ της βρετανικής Υπηρεσίας Προστασίας Υγείας. "Από τότε που ο ηλεκτρισμός μπήκε στα σπίτια μας, η έκθεσή μας στα ΗΜΠ αυξήθηκε κατά ένα εκατομμύριο φορές. Οι επιπλοκές στην υγεία έχουν, δυστυχώς, μεγάλη εμβέλεια". Επιπλέον, η ασύρματη τεχνολογία παράγει υψηλά επίπεδα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, που μας περιβάλλει αντί να μένει μέσα στον εξοπλισμό, όπως συμβαίνει με τις συσκευές που συνδέονται με καλώδια. Η αυξανόμενη εξάρτηση από τις κινητές τηλεπικοινωνίες και τα WiFi (wireless fidelity - ασύρματη δικτύωση, που σας επιτρέπουν να συνδέεστε με το internet στο σπίτι ή το γραφείο χωρίς να συνδεθείτε με την τηλεφωνική γραμμή) θα αυξήσουν έντονα την έκθεση στα ΗΜΠ.
Το 2002, μια επισκόπηση 150 μεγάλων ερευνών από την Υπηρεσία Υγείας της Καλιφόρνιας έδειξε ότι τα ΗΜΠ αυξάνουν τον κίνδυνο πολλών σοβαρών ασθενειών και σχετίζονται πιθανόν με την παιδική και ενήλικη λευχαιμία, τους εγκεφαλικούς όγκους, τις αποβολές και τη νόσο του κινητικού νευρώνα.
Το σύνολο των διαθέσιμων ερευνών στις επιδράσεις των ΗΜΠ στην υγεία χλευάζει τα επονομαζόμενα "επίπεδα ασφαλείας". Είναι διεθνώς αποδεκτό, για παράδειγμα, ότι ο κίνδυνος παιδικής λευχαιμίας διπλασιάζεται σε επίπεδο έκθεσης 0,4 microtesla (μΤ) στα ΗΜΠ, που είναι μόλις το ένα όγδοο από αυτό που υπάρχει στα σπίτια μας. Κι όμως, οι οδηγίες ορίζουν το επίπεδο ασφαλείας 250 φορές πιο πάνω, στα 100 microtesla. Ο Denis Henshaw, καθηγητής Φυσικής στη μονάδα ανθρώπινης ακτινοβολίας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, αποκαλεί τα επίπεδα των οδηγιών "απαράδεκτα υψηλά".

Η σχέση με τη μελατονίνη
Ένας λόγος που η έκθεση στα ΗΜΠ στην καθημερινή μας ζωή μπορεί να προκαλέσει νόσους είναι η διασπαστική επίδραση στα επίπεδα της ορμόνης μελατονίνης, τα μειωμένα επίπεδα της οποίας συνδέονται με κάποιες μορφές καρκίνου. "Η μελατονίνη είναι ύψιστης σημασίας ορμόνη", λέει ο καθηγητής Henshaw. "Υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η άνω του μέσου όρου έκθεση στα ΗΜΠ μειώνει την παραγωγή μελατονίνης".
Έχουν γίνει επίσης έρευνες που υποδεικνύουν ότι ο τύπος των ΗΜΠ που προέρχεται από τα κινητά τηλέφωνα ενδέχεται να προκαλεί άμεση γενετική βλάβη στα κύτταρα. Σε ένα πείραμα στη Βόρεια Καρολίνα, εκτέθηκαν ανθρώπινα κύτταρα αίματος σε τέσσερις διαφορετικούς τύπους σημάτων κινητών τηλεφώνων. "Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πυρήνες πολλών ερυθρών αιμοσφαιρίων είχαν διασπαστεί σε μικροπυρήνες - ισχυρή ένδειξη γενετικής βλάβης", λέει ο Philips.
Οι πιθανότητες αποβολής αυξάνονται κι αυτές με την έκθεση στα ΗΜΠ. Μια αμερικανική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2002 και δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Epidemiology, διαπίστωσε ότι οι έγκυες που χρησιμοποιούσαν πιο τακτικά τις οικιακές συσκευές διέτρεχαν μέχρι και τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο αποβολής.
Υπάρχουν πάντως και βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις από την έκθεση στα ΗΜΠ. Το 2003, μια ολλανδική έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι που είχαν εκτεθεί σε σήματα από σταθμούς βάσης 3G κινητών τηλεφώνων είχαν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από πονοκεφάλους, ναυτία και απώλεια μνήμης.
Δεν πρόκειται, όμως, για κινδυνολογίες· οι ειδικοί όπως ο Philips θέλουν να μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε ότι η έκθεση στα ΗΜΠ είναι ένας κίνδυνος για την υγεία που μπορούμε να αντιστρέψουμε. "Τα ΗΜΠ είναι ένας παράγοντας του τρόπου ζωής, όπως η κακή διατροφή", λέει. "Υπάρχουν πολλοί εύκολοι τρόποι να μειώσεις σημαντικά την έκθεση σε αυτά".
Πάρτε τις απαραίτητες προφυλάξεις
Οι ηλεκτρικές συσκευές ποικίλουν σχετικά με τον τύπο και την ένταση των ΗΜΠ που παράγουν. Στις σελίδες που ακολουθούν, έχουμε αξιολογήσει τις καθημερινές συσκευές, σύμφωνα με την κλίμακα του Philips, ταξινομώντας τες ανάλογα με τα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπει καθεμία (το 0/5 αντιστοιχεί στο μικρότερο επίπεδο και το 5/5 στον υψηλότερο).
Η δρ Jean Monro του νοσοκομείου Breakspear στο Χέμπλ Χέμπστεντ του Χάρτφορντσιρ, στη Βρετανία, ειδικεύεται στη θεραπεία ασθενών που υποφέρουν από ηλεκτρική υπερευαισθησία και αντιδρούν ακόμα και στα χαμηλά επίπεδα ΗΜΠ. Λέει, επίσης, ότι είναι σημαντικό να "υπολογίζουμε την απόσταση από τη συσκευή και για πόση ώρα θα τη χρησιμοποιήσουμε". Αν λοιπόν μια συσκευή εκπέμπει υψηλό επίπεδο ακτινοβολίας, προσπαθήστε να βρίσκεστε όσο πιο μακριά της γίνεται και να περιορίσετε το χρόνο χρήσης της.
Στο γυμναστήριο και το spa
"Τα μηχανήματα γυμναστικής (1/5) γενικώς δε δημιουργούν πρόβλημα", λέει ο Phillips. "Οι κινητήρες των διαδρόμων εκπέμπουν υψηλά ΗΜΠ, όμως η άσκηση είναι πιο ωφέλιμη από το μικρό πιθανό κίνδυνο". Για να ελαχιστοποιήσετε την έκθεση στα ΗΜΠ στο γυμναστήριο, επιλέξτε -αν αυτό είναι δυνατό- μηχανήματα παλιάς τεχνολογίας (όπως το κωπηλατικό) και αποφύγετε να γυμνάζεστεκοντά στις τηλεοράσεις ή τις οθόνες plasma.
Ξεχάστε το σολάριουμ (5/5). Δε διατρέχετε μόνο τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος, αλλά εκτίθεστε και σε έντονη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Τα υδρομασάζ (3/5) έχουν συνήθως αντλία ή μοτέρ. "Αυτό μπορεί να σας εκθέσει σε υψηλή δόση την ώρα που είστε στο νερό", λέει ο Philips. "Η περιστασιακή χρήση, ωστόσο, δε δημιουργεί πρόβλημα".
Στο δρόμο
"Τα κινητά τηλέφωνα (5/5) που χρησιμοποιούνται συχνά ή για κλήσεις που διαρκούν πάνω από μερικά λεπτά είναι βέβαιη απειλή", λέει ο Philips. Ακόμα κι όταν δε χρησιμοποιούνται, εκπέμπουν σημαντικά επίπεδα ακτινοβολίας. Οι πιο ευάλωτες περιοχές του σώματος είναι το κεφάλι και το στήθος (και οι όρχεις στους άντρες). Όσο πιο κοντά στο σώμα βρίσκονται, τόσο πιο πολλή ακτινοβολία δέχεστε άρα δεν πρέπει ποτέ να βάζετε το κινητό στην τσέπη.
Μπορείτε να μειώσετε την έκθεση ΗΜΠ από τα κινητά με πολλούς τρόπους:
> Απενεργοποιήστε το κινητό σας πριν πάτε για ύπνο. Αν πρέπει να το αφήσετε ανοιχτό, τοποθετήστε το τουλάχιστον ένα μέτρο μακριά. "Ποτέ δε βάζω το κινητό μου δίπλα στο κρεβάτι", λέει ο Richard Funk, καθηγητής ανατομίας και κυτταρικής βιολογίας στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δρέσδης στη Γερμανία. "Είναι μια άσκοπη, οκτάωρη δόση ΗΜΠ".
> Η φόρτιση προκαλεί υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας, γι' αυτό βάλτε το να φορτίσει σε άλλο δωμάτιο.
> Πριν πάρετε τηλέφωνο, ελέγξτε τις μπάρες στην οθόνη - αν έχει καλό σήμα, σημαίνει ότι ο κινητό δουλεύει λιγότερο και εκπέμπει εκατοντάδες φορές μικρότερη ακτινοβολία μικροκυμάτων.
> Χρησιμοποιήστε ένα hands-free, αλλά σιγουρευτείτε ότι είναι μοντέλο που εφαρμόζει με air tubes, καθώς αυτά με τα συμβατικά καλώδια ή τα ακουστικά Bluetooth εκπέμπουν την ίδια ποσότητα ακτινοβολίας στο κεφάλι σας με το κινητό. "Πάντα χρησιμοποιώ ένα hands-free ή την ανοιχτή ακρόαση στο κινητό μου", λέει ο καθηγητής Funk. "Κι όταν αυτό είναι αδύνατο, κρατάω το τηλέφωνο ένα με δύο εκατοστά μακριά από το αυτί μου, μειώνοντας έτσι σημαντικά τη δόση της ακτινοβολίας".
> Ακόμα κι όταν το αυτοκίνητό σας είναι σταθμευμένο, πρέπει να χρησιμοποιείτε το hands-free, αφού θα μειωθεί έτσι σημαντικά η έκθεση στα ΗΜΠ.
Στο γραφείο
Τα laptop (2/5), τα PC και οι οθόνες (1/5) εκπέμπουν χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Η έκθεση από τα laptop μπορεί να μειωθεί αν το φορτίζετε πριν αρχίσετε να δουλεύετε.
Στο σπίτι
Τα τηλέφωνα με καλώδιο (0/5) είναι ιδανικά. Αποφύγετε πάντως τα ψηφιακά ασύρματα τηλέφωνα (5/5) πάση θυσία, καθώς έχουν την ίδια τεχνολογία με τα κινητά. "Η μονάδα βάσης εκπέμπει ακτινοβολία μικροκυμάτων 24 ώρες τη μέρα, είτε χρησιμοποιείτε το τηλέφωνο είτε όχι", λέει ο Philips. "Επίσης, αν μιλάτε στο τηλέφωνο ενώ είστε δίπλα στη μονάδα βάσης, δέχεστε τη διπλάσια δόση". Το αναλογικό ασύρματο τηλέφωνο (το μη ψηφιακό δηλαδή, 2/5) είναι πολύ καλύτερο, αφού εκπέμπει ακτινοβολία μόνο κατά τη διάρκεια των κλήσεων. Βάλτε ένα αναλογικό τηλέφωνο για να ακούτε τις κλήσεις από μακριά - όταν είστε στον κήπο, για παράδειγμα - και μετά πηγαίνετε στο συμβατικό τηλέφωνο για να μιλήσετε.
Παρότι οι λαμπτήρες οικονομίας (3/5) ωφελούν το περιβάλλον, εκπέμπουν υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας (την ίδια ποσότητα με τις λάμπες φθορισμού), γι' αυτό προτιμήστε τις συμβατικές λάμπες με χαμηλά watt ή τις τελευταίας τεχνολογίας λάμπες LED. Οι φθηνοί ή παλιοί διακόπτες dimmer (5/5) εκπέμπουν ακόμα περισσότερη ακτινοβολία.
Οι φούρνοι μικροκυμάτων (5/5) είναι επικίνδυνοι, ισχυρίζεται ο Philips. "Υπάρχουν στοιχεία για βιοχημικές μεταβολές στη δομή των πρωτεϊνών και των αμινοξέων στις τροφές που μαγειρεύονται με μικροκύματα. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αποφεύγεται η συχνή λήψη τροφών μαγειρεμένων με τέτοιο τρόπο". Οι συμβατικές ηλεκτρικές κουζίνες (1/5) και οι κουζίνες με κεραμικές ή γυάλινες εστίες (1/5) ενέχουν μικρό κίνδυνο. Παρότι είναι οικονομικές και γρήγορες, οι κουζίνες με επαγωγικές εστίες (5/5) παράγουν θερμότητα μέσω ενός μαγνητικού πεδίου και έχει βρεθεί ότι εκπέμπουν αυτό που ο Philips αποκαλεί "τρομακτικά" ΗΜΠ, που μπορεί να σας εκθέσουν σε επίπεδα που υπερβαίνουν ακόμα και τις διεθνή επίπεδα ασφαλείας. Επίσης, "μειώστε το χρόνο που στέκεστε μπροστά στον απορροφητήρα (3/5), λέει ο Philips.
Οι τηλεοράσεις (2/5) και οι οθόνες plasma (4/5) εκπέμπουν ακτινοβολία και δημιουργούν πεδία στατικού ηλεκτρισμού. Έχετε πάντα μια απόσταση τουλάχιστον δύο μέτρων. Τα μόνιτορ ενδοεπικοινωνίας με μπαταρία (0/5) εκπέμπουν κυριολεκτικά μηδενική ακτινοβολία, όμως ταμόνιτορ με καλώδια (2/5) εκπέμπουν σημαντικές ποσότητες και πρέπει να βρίσκονται τουλάχιστον ένα μέτρο μακριά από το κεφάλι του μωρού. Αποφύγετε τα μόνιτορ DECT, καθώς εκθέτουν το μωρό σε συνεχή ακτινοβολία παλμικών μικροκυμάτων.
Τα WiFi (5/5) στέλνουν διαρκώς παλμούς ακτινοβολίας μικροκυμάτων μέσω του σπιτιού σας, ακόμα κι αν ο υπολογιστής είναι κλειστός. "Αποφύγετε οπωσδήποτε το WiFi", λέει ο Philips. Αντίθετα, συνδεθείτε με το δίκτυο broadband χρησιμοποιώντας ένα modem/router με καλώδια στα δωμάτια που θέλετε να έχετε πρόσβαση στο internet. Εναλλακτικά, χρησιμοποιήστε τις μονάδες HomePlug, που στέλνουν σήματα broadband γύρω από την καλωδίωση του σπιτιού, εκπέμποντας πολύ χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας και καθόλου μικροκύματα. "Έτσι, δε χρειάζεται να έχετε παντού καλώδια που εκπέμπουν ακτινοβολία", λέει ο Philips.
Εναλλακτικοί τρόποι για να προστατευτείτε
> Γειώστε το σώμα σας περπατώντας ξυπόλυτοι στο κήπο ή ακουμπώντας μεταλλικά αντικείμενα, όπως το καλοριφέρ. Έτσι αποφορτίζεται ο στατικός ηλεκτρισμός.
> Πάρε μια ασπίδα κινητού για το τηλέφωνό σας για να μειωθεί η ακτινοβολία.
> To Teslar watch (μπορείτε να το βρείτε στο www.philipsteinteslar.com ή στο www.ebay.com) έχει ένα μικροτσίπ που θεωρείται ότι προστατεύει από τα ΗΜΠ.
> Κλείστε τους μετασχηματιστές/AC adaptors όταν δεν τους χρησιμοποιείτε. Εκπέμπουν ΗΜΠ σε ακτίνα μέχρι και ενός μέτρου από την πρίζα, αντί για την ίδια τη συσκευή.

Της Ανδρομάχης Σιγανού-Καραγιάννη, φυσικού