Όταν πρόκειται για τον κόσμο των comics, ο Joe Sacco θεωρείται κάτι παραπάνω από ειδήμων. Εξάλλου είναι αυτός που έχει αναγνωριστεί ως ο δημιουργός του πολεμικού ρεπορτάζ – comics, ένας «πολεμικός comics ανταποκριτής», βραβευμένος για τα βιβλία – άλμπουμ του «Palestine» και «Safe Area Gorazde».
Η τελευταία του δουλειά, «Footnotes in Gaza» είναι μία έρευνα για δύο μεγάλες αλλά ξεχασμένες σφαγές που έγιναν το 1956 στη Νότια Λωρίδα της Γάζας και που άφησαν 500 τουλάχιστον νεκρούς Παλαιστίνιους. Είναι μία ανατριχιαστική, πρωτογενής έρευνα που στρέφει το βλέμμα της σε ένα ανεξερεύνητο παρελθόν και καταλήγει στο πως αυτό το παρελθόν στοιχειώνει και επηρεάζει βαθιά το παρόν. Περιλαμβάνει δε και τις μαζικές κατεδαφίσεις σπιτιών το 2003 στη Ράφα.
Ο Sacco κινείται στις γραμμές μεταξύ της μνήμης, της εμπειρίας και της οπτικής ερμηνείας, σχεδόν αδιάλειπτα, ενώ ζωγραφίζει ένα «πίνακα» για τη ζωή υπό κατοχή, μία ζωή που περιλαμβάνει όχι μόνο την καταστολή και το θυμό, αλλά και το χιούμορ και την ανθεκτικότητα. Για την τελευταία του δουλειά, μίλησε σε συνέντευξη που παραχώρησε στο AlJazeera και την Παλαιστίνια δημοσιογράφο Laila El-Haddad.
Η μητέρα μου γλίτωσε το θάνατο κατά τη διάρκεια της σφαγής του 1956 στο Khan Yunis. Ωστόσο, πάλεψα για να βρω την οποιαδήποτε πληροφορία ή καταγραφή αυτού του γεγονότος. Γιατί, νομίζετε;
Ήμουν περίεργος για το ίδιο πράγμα. Αυτό που με οδήγησε σε αυτό, ήταν ένα έγγραφο του ΟΗΕ που αναφέρεται στα βιβλία σχετικά με τον Πόλεμο του Suez, σύμφωνα με τα οποία έως και 275 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν στο Khan Yunis και λίγες μέρες αργότερα, άλλοι 111 περίπου στη Ράφα. Αυτές είναι μεγάλες μαζικές δολοφονίες. Ήταν έκπληξη για μένα ότι είχα διαβάσει πάρα πολύ λίγα πράγματα για αυτές. Πίστευα ότι ορισμένα από τα άτομα που πέρασαν μέσα από αυτό θα πρέπει να είναι ακόμη ζωντανά. Γιατί να μην προσπαθήσει κανείς να συγκεντρώσει τις ιστορίες τους;
Το βιβλίο μιλά πολύ για την φύση αυτής της σύγκρουσης. Όπως αναφέρετε στο βιβλίο σας, τίτλοι, γραμμένοι πριν από δέκα χρόνια θα μπορούσαν να είναι δυνατά πρωτοσέλιδα σήμερα. Σε ποιο βαθμό θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο, όπως εκμετάλλευση, σφαγή, υποταγή, απογοήτευση, επιβίωση - επαναλαμβάνονται ίδια μέχρι σήμερα;
Νομίζω ότι θα δείτε πολλά από τα στοιχεία αυτά. Οι Παλαιστίνιοι είναι πολύ κουρασμένοι από τα άλλα αραβικά καθεστώτα. Είναι κουρασμένοι και από τη δική τους κυβέρνηση. Βλέπετε το γεγονός ότι πολλά αραβικά καθεστώτα λένε λόγια όσον αφορά στην υπόθεση των Παλαιστινίων, αλλά μετά, βλέπουμε τι κάνουν οι Αιγύπτιοι στα σύνορα με τη βοήθεια του στρατού των ΗΠΑ. Yπάρχουν λοιπόν ορισμένα θέματα που επαναλαμβάνονται.
Αναφέρετε ένα ανατριχιαστικό απόσπασμα από μία έκθεση του ισραηλινού υπουργείου εξωτερικών το 1949 όπου προβλέπεται τι θα συμβεί στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες: «κάποιοι θα πεθάνουν αλλά οι περισσότεροι θα μετατραπούν σε ανθρώπινα ερείπια και κοινωνικά αποκλεισμένους».
Αυτό φαίνεται να έχει κατά κάποιο τρόπο επαληθευτεί, δυστυχώς. Δείτε τη Γάζα σήμερα. Μιλάμε για απόβλητους. Είναι σαν να έχουν σβηστεί από το χάρτη. Αποκομμένη από όλους. Καμία ευκαιρία να ξεφύγουν. «Αφήστε το να στεγνώσει και να πέσει στη Θάλασσα», όπως το έθεσε και ο ισραηλινός πρόεδρος.
Σε όλο το βιβλίο, κινείστε συνεχώς μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Τι έχετε μάθει για το πως το παρελθόν επηρεάζει το παρόν σε αυτή την περίπτωση;
Κατά κάποιο τρόπο το παρόν καταπίνει το παρελθόν όσον αφορά τους Παλαιστίνιους εξαιτίας όλων όσων συμβαίνουν τώρα. Κάθε γενιά των Παλαιστίνιων βρίσκει κάτι μπροστά της. Οι εμπειρίες τέτοιου τύπου αθροίζονται. Δεν μεταδίδονται ως συνεκτική ιστορία. Μεταδίδονται όμως ως πικρία από τους γονείς. Και κάθε γενιά νομίζω ότι παραλαμβάνει αυτή την πικρία από την προηγούμενη γενιά και κουβαλούν την πικρία για κατάσταση της δικής του γενιάς που τη μεταδίδουν στα παιδιά τους. Και νομίζω ότι όλοι με τον ίδιο τρόπο θα συμπεριφερόντουσαν. Δεν πρόκειται για κάτι που μπορείς απλά να ξεχάσεις και να προχωρήσεις παρακάτω. Η ιστορία δεν πρέπει να γράφεται όχι μόνο από τους νικητές, αλλά και από τους ανθρώπους που πέφτουν θύματα αξιόποινων πράξεων.
Θέτετε πολλές φορές το θέμα αυτό στο βιβλίο: Γιατί συγκεκριμένα το 1956;
Κυρίως επειδή πιστεύω πως είναι ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Αυτό δεν σημαίνει ότι υποβαθμίζω οτιδήποτε άλλο συνέβη. Μιλάμε όμως για εκατοντάδες ανθρώπους. Μιλάμε για εκδίωξη ανθρώπων από τα σπίτια τους, ή την επιστροφή τους σε αυτά ή για ανθρώπους που τους έστησαν στον τοίχο και τους πυροβόλησαν. Απλά αναρωτήθηκα γιατί όλα αυτά δεν έγιναν μία ιστορία που να έχω τη δυνατότητα να διαβάσω. Στο τέλος απλώς προσκολλάσαι στην ιστορία. Και μετά κυνηγάς την ιστορία με έναν τρόπο ανελέητο και τότε πολλές φορές νιώθεις ότι αυτή εκλείπει από το μυαλό σου. Έχω γράψει γι’ αυτό στο Christmas with Karadzic. Μπαίνεις στη διαδικασία του να είσαι δημοσιογράφο. Είναι ένας τρόπος να αποστασιοποιείσαι από την ιστορία. Εργάζεσαι για να πάρεις ακριβείς πληροφορίες για τα γεγονότα που σε αφορούν. Είναι σχεδόν σα να είσαι χειρούργος. Κατά κάποιο τρόπο είναι απαραίτητο να βλέπεις την ιστορία με ψυχρή καρδιά, αλλά υπάρχει μία σχεδόν απάνθρωπη πτυχή. Αυτό ήταν το δικό μου σχόλιο σχετικά με το τι ένιωθα.
Ένα κομμάτι που θυμάμαι χαρακτηριστικά είναι αυτό όπου ένας άνθρωπος προσπαθεί να υπερασπιστεί το σπίτι του από την κατεδάφιση. Η λεζάντα αναφέρει: «Για τους φωτογράφους το σπίτι του είναι μια εικόνα. Για τους στρατιώτες, μία κάλυψη. Για τους διπλωμάτες, μία αιτία. Για τον οδηγό της μπουλντόζας είναι άλλη μία μέρα δουλειάς».
Ναι, ακριβώς. Ακόμα κι εγώ, ο καθένας βλέπει ως κάτι διαφορετικό τον εαυτό του. Και ο καθένας μπορεί να δώσει εξηγήσεις. Θα μπορούσα να εξηγήσω την παρουσία μου εκεί. Αλλά γι’ αυτόν σημαίνει πολύ περισσότερα. Γι’ αυτόν είναι το σπίτι του που γκρεμίζεται. Η ζωή του. Τα χρήματα του. Όλα όσα έχει επενδύσει εκεί. Βρίσκονται οι αναμνήσεις του εκεί μέσα.
Πιστεύετε ότι το αποτέλεσμα του πολέμου στη Γάζα θα ήταν διαφορετικό αν συνέβαινε το 1956;
Θα ήθελα να πιστεύω ότι θα υπήρχε μία μεγάλη διαπραγμάτευση. Θέλω να πω, ότι είδαμε τι συνέβη κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα και αυτό που καταλαβαίνεις είναι ότι εκεί δεν υπήρχαν καταλαβαίνεις τι είναι δεν υπήρχαν δυτικοί δημοσιογράφοι της mainstream τάσης. Αυτό λέει κάτι. Εννοώ ότι η Γάζα για μένα είναι μία πραγματική ιστορία. το είδος του λέει κάτι αμέσως. Εννοώ Γάζα για μένα είναι μια πραγματική ιστορία, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι όμως βασίζονται αλλού. Νομίζω ότι βγήκαν αρκετές εικόνες που σίγουρα δεν έδειξαν την εκδοχή του Ισραήλ για τα γεγονότα να συνάδει. Νομίζω ότι η mainstream τάση προσπαθεί να εξισορροπήσει τα πράγματα, να είναι αντικειμενικοί, όπως λένε.
Οι επικριτές σας, υποστηρίζουν ότι οι περιγραφές σας για την παλαιστινιακή διένεξη είναι γεμάτες παραμορφώσεις, προκαταλήψεις και υπερβολές.
Θέλω να επισημάνω ότι δεν «ζαχαρώνω» τους Παλαιστίνιους και το θυμό τους. Ούτε τις πράξεις που διαπράττουν και από όσο ξέρω δεν βοηθούν την υπόθεση τους. Μου Αλλά αυτό που είναι σημαντικό για μένα είναι να περιγράψω το πλαίσιο της κατάστασης. Αυτό που είναι σημαντικό για μένα είναι να ειπωθεί η παλαιστινιακή άποψη επειδή δεν έχει ειπωθεί σωστά. Ίσως βλέπουμε Παλαιστίνιους να παίρνουν κεφάλια στην τηλεόραση. Αλλά τι γίνεται με αυτούς που είναι στο δρόμο. Τι νιώθουν; Και τότε είναι που βλέπεις το χιούμορ τους. Την ανθρωπιά τους. Βλέπεις το θυμό τους και αρχίζεις να καταλαβαίνεις το γιατί. Νομίζω ότι αυτό το είδος της δημοσιογραφίας παρέχει μία υπηρεσία. Αυτό είναι που εγώ προσπαθώ να μεταδώσω. Δεν το βλέπω ως κάτι μεροληπτικό αλλά ως κάτι ειλικρινές. Προτιμώ να βάζω τον εαυτό μου στη θέση κάποιου που βομβαρδίστηκε από το να τον βάζω στη θέση του πιλότου. Ξέρω όλη τη δόξα πηγαίνει στους πιλότους που είναι πολύ σέξι, αλλά τελικά δεν είναι αυτό που με ενδιαφέρει. Το ενδιαφέρον μου είναι οι άνθρωποι που πληγώνονται.
Γιατί αφιερώσατε ένα εκτενές κομμάτι του βιβλίου για τις κατεδαφίσεις σπιτιών στη Ράφα, αν και το βασικό του θέμα ήταν οι σφαγές του 1956;
Ήμουν μάρτυρας σε ότι συνέβη το 2003 και νομίζω ότι είναι πολύτιμο υλικό για εγγραφή. Κατά την περίοδο εκείνοι όλοι οι Παλαιστίνιοι με ρωτούσαν: «Γιατί ενδιαφέρεσαι για ότι συνέβη το 1956; Τι γίνεται με αυτό που συμβαίνει τώρα;». Τώρα οι κατεδαφίσεις σπιτιών στη Ράφα, έχουν σταματήσει και έχουν ξεπεραστεί από άλλα γεγονότα. Θα ξεχάσουμε τους ανθρώπους που τα σπίτια τους είχαν τότε καταστραφεί; Κάτι επίσης σημαντικό είναι να αποδείξει κανείς ότι τα γεγονότα είναι συνεχή. Είναι σχεδόν σαν μία ακόμη ένεση στην ψυχή του παλαιστινιακού λαού – άλλη μία γροθιά βασικά. Αυτή είναι η γροθιά του 2003. Γράφω για τη γροθιά του 1956. Στο επίκεντρο της σημερινής γροθιάς και θέλω να το αποδείξω αυτό. Γι’ αυτό αναφέρομαι σε πολλά πράγματα που συνέβησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 όταν υπήρχαν επιθέσεις μπρος και πίσω αλλά και στο τι συνέβη το 1967 και πως οι άνθρωποι μπερδεύτηκαν. Δεν μπορούν ποτέ απλά να κοιτάξουν πίσω στο 1948. Δεν έχει κλείσει.
Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα του Joe Sacco;
Αυτή τη στιγμή είμαι στην τελική επεξεργασία ενός έργου. Ένα 48 σελίδων κομμάτι για Αφρικανούς μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη και προσγειώνονται στη Μάλτα. Προσπαθούν να φτάσουν στην ηπειρωτική Ευρώπη αλλά καταλήγουν στη Μάλτα. Τη Μάλτα όπου γεννήθηκα. Πήγα εκεί μίλησα με τους Αφρικανούς, μίλησα με Μαλτέζους. Περιέχει περισσότερο κυβερνητική οπτική απ’ ότι χρησιμοποιώ συνήθως.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου